Xorazm viloyat pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

kafedrasi katta o`qituvchisi

Mavzu: Induksion tok generatori.

Darsning texnologik xaritasi

MAVZU	Induksion tok generatori.
Mavzu yuzasidan vazifalar.	O`quvchilarda induksion tok generatorining tuzilishi va ishlashi, qo`llanilishi, unda hosil bo`lgan o`zgaruvchan tokning xossalari haqida bilim va ko`nikmalarni shakllantirish O`quvchilarda mantiqiy fikrlashni shakllantirish, fikrlash doirasini kengaytirish. Mavzuga oid mustaqil masalalar yecha olishlarini, turli metodlar orqali o`zlashtirishlarini tekshirish, modellashtirish qobiliyatlarini shakllantirish.
O`quv jarayonining mazmuni.	O`quvchilarda “faol ma’ruza”, “blits savollari”, “mustaqil ishlash” uyg`unligidagi usullar mavzuni tushuntirish davomida topshiriqlarni bajarish orqali “Induksion tok ganaratori” mavzusini yoritib berish.
O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi.	Metod: “Qatorlar bilan ishlash”, “Faol ma’ruza”, “Masala yechish ”,”Blits savollari” Shakl: Aralash Vosita: Plakat, Induksion tok generatori maketi, ,tarqatma materiallar, darslik, doska, bo`r. Nazorat: og`zaki, yozma. Baholash: Rag`batlantiruvchi 5 ballik tizim.
Kutiladigan natijalar.	O`qituvchi: Mavzuni o`quvchilar diqqatni jalb qiluvchi metodlar, tajriba-namoyishlar yordamida o`quvchilar tomonidan tez o`zlashtirishga erishish. Faollik, intiluvchanlikni oshirish, o`z oldiga qo`ygan maqsadga erishish. O`quvchi: Yangi bilimlarni egallash, qatorlar bilan ishlash, mustaqil masala yechish malakasini oshirish, mavzu bo`yicha BKMga ega bo`lish.

Dars maqsadi:

Ta`limiy maqsad:

O`quvchilarga induksion tok generatorining tuzilishi va ishlashi haqida bilim berish, mavzu bo`yicha masala yecha olishga o`rgatish.

Tarbiyaviy maqsad:

O`quvchilarni o`rtasida sog`lom raqobatni shakllantirish, ta`lim - tarbiya berish, ularda mantiqiy, fikrlash doirasini kengaytirish.

Rivojlantiruvchi maqsad:

Q`quvchilarda mavzuni ochib berish bilan elektr sohasidagi bilimlarini rivojlantirish.

Dars jihozlari:

Plakat, Induksion tok generatori maketi, tarqatma materiallar, darslik, doska, bo`r.

Dars turi:

Aralash usuldagi noan’anaviy dars.

Darsning borishi:
1.Tashkiliy qism.

2. O`tilgan darsni so`rash.

1) “Blits” usuli

3.Asosiy qism.

1)”Faol ma’ruza”

4.Mustahkamlash.

1)Mustaqil ish

2)Test o`tkazish.

5.Yakunlash.

1) Baholash.

2) Uyga vazifa berish.

Dars tashkillanadi.

Sinf o`quvchilari qatorlar bo`yicha guruhlanadi va har bir guruh nomi tanlanadi. So`rash qismidagi “Blits savollari” usuliga ko`ra qatorlarga savollar va topshiriqlar beriladi. Savollar:

1. 
   Induksion tok nima?
   
2. 
   Induksion tok yo`nalishi qanday aniqlanadi?
   
3. 
   O`zgaruvchan tok nima?
   
4. 
   Ossilograf qanday asbob?
   
5. 
   Mikrofon qanday tuzilgan va qanday ishlaydi?
   
6. 
   Ovoz karnayining tuzilishi va ishlashini tushuntiring.
   
7. 
   Telefonning mikrofon va ovoz karnayiga o`xshashlik jixatlarini ayting.
   
8. 
   O`ng qo`l qoidasini tushuntiring.
   

Yangi mavzuni tushuntirishda “Faol ma’ruza” metodidan foydalaniladi. Bunda quyidagilarga e’tibor qaratiladi:

Induksion tok generatorining tuzilishi va ishlashi.

Mexanik energiyani elektr energiyaga aylantiruvchi asbob induksion tok generatori deyiladi.

Amalda qo`llaniladigan tok generatorining tuzilishi murakkabdir. Stator generatorning qo`zgalmas qismi, rotor esa aylanuvchi qismidir.Stator maxsus po`lat listlardan yasalgan ichi kovak silindrdan iborat. Silindrning ichki devorilaridagi ariqchalariga o`tkazgichlar o`rami joylashtiriladi. Bu o`ramda generator ishlayotgan vaqtda induksion tok hosil bo`ladi. Darslikdagi 195-a rasmda po`lat silindrning ariqchalariga joylashgan bitta o`ram ko`rsatilgan. Rotor elektromagnitdan iboratbo`lib, u generator ishlayotgan vaqtda halqalar va cho`tkalar yordamida o`zgarmas o`zgarmas tok manbaiyiga ulanadi.

195- d rasmda induksion tok generatorining to`liq sxemasi tasvirlangan. Rotor biror tashqi kuch yordamida aylantirilsa, magnit maydon ham u bilan birga aylanadi. Bunda magnit kuch chiziqlari stator chulg`ami o`tkazgichlarini kesib o`tadi va ularda o`zgaruvchan tok hosil bo`ladi.

Induksion tok generatorining qo`llanilishi.

Elektr energiyasini ishlab chiqarishda induksion tok generatori qo`llaniladi. Bunda generator bug`, suv, shamol yoki ichki yonuv dvigateli yordamida ishlaydi.

Generatorning samaradorligini oshirish uchun stator silindrning ichki devorlariga ko`plab ariqchalar qilinadi va o`tkazgichalarga o`tkazgichlar o`rami joylashtiriladi.

Dunyo aholisi asosan 50 Hz chastotali asboblardan foydalanadi. Shuning uchun elektrostansiyalarda 50 Hz chastotali tok ishlab chiqariladi.

Statordagi cho`lg`amlari 6 ta bo`lgan hol uchun rotorning aylanish chastotasini hisoblaymiz:

ν=(50/6)Hz=(50/6)1/s=(50/6*1/1/60)1/min=500 1/min

Demak 50 Hz chastotali tok hosil qilish uchun 6 cho`lg`amli rotor minutiga 500 marta aylanar ekan.

O`zgaruvchan tok xossalari.

O`zgarmas tok o`tganda o`tkazgich qizigani kabi, o`zgaruvchan tok o`tganda ham o`tkazgich qiziydi.

O`zgarmas tokdagidek o`tkazgichdan o`zgaruvchan tok o`tganda o`tkazgich atrofida magnit maydon hosil bo`ladi.
O`zgarmas tok o`tayotganda tok kuchi va kuchlanish noldan maksimal qiymatga uzluksiz davriy ravishda o`zgarib turadi.i
U_t=U_max/√2
Mustahkamlash.

Masala N3

Berilgan: Formula: Yechish:

U_max=500V U_t=U_max/√2 U_t=500/1,4≈354 V

Javob: ≈354 V

U_t -?

Test savollari:

1. 
   Mexanik energiyani elektr energiyasiga aylantirib beruvchi qurilmaga nima deyiladi?
   

A. Induksion tok generatori

B. Elektrodvigatel

C. Elektromagnit

2. Kuchlanishning ta`sir qiymati qanday ifodalanadi?

A.I=U/R

B. U_t=U_max/√2

C.A=IUt

3. Elektr quvvat birligi nima?

A.1W

B. 1J

C. 1V

4.10 ta o`rami bo`lgan generator rotori sekundiga necha marta aylanadi?

A. 5

B. 3

C. 10

5. Bizda necha Hz chastotali elektr tokidan foydalaniladi?

A. 50Hz

B. 60Hz

C. 53Hz

Baholash.

Uyga vazifa.

Mavzuni o`qish, 23-mashqni 2-chisini yechish.