Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 
–
8/2020
41
Барча маданий ўсимликлар ўз ривожланиш онтогенезида сувга боғлиқ ҳолда 
ривожланади, қачонки ўсимликнинг ҳужайралари сув билан таъминланган ҳолатда бўлса, у 
ҳолда борадиган физиологик жараёнлар ўз вақтида тўғри шаклланади. Ҳужайрада борадиган 
барча жараёнлар ўсимликнинг сув баланси
, 
яъни
сувни қабул қилиш ва буғлатиш ҳолатлари 
мақбул ҳолатда бўлгандагина амалга ошади.
Айниқса, биздаги иссиқ, қуруқ иқлим вегетация пайтида ўсимлик учун сув етарли 
даражада бўлишини талаб қилади, ўсимлик сув билан табиий ёки сунъий равишда 
таъминланган бўлиши лозим. Қисқа муддатда намликнинг етишмаслиги ўсимлик 
ривожланишига таъсир қилади. 
Соянинг транспирация жадаллиги бошқа мойли экинларга қараганда юқори эмас, 
ўсимликнинг фазалари бўйича босқичма
-
босқич камайиб боради, айниқса дуккаклар ҳосил 
бўлиш фазасида транспирация жадаллиги энг юқори бўлиб, бу фазада тупроқдаги сувнинг 
миқдорига сезувчанлиги ортади. Транспирация учун сарфланган сув соя ўсимлигининг 
ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигининг юқори бўлишида муҳим аҳамиятга эга [1,2,3]. 
1-
жадвал
 
Хоразм вилоятида етиштирилган соя навларининг дуккаклаш фазасида транспирация жадаллигининг 
экиш меъёрларига Нитрофикс
-
П
 
нинг таъсири, 
мг/г.сек. ҳисобида
Соя навлари
Экиш
муддати
Аниқланган соатлар
Кунлик 
ўртача
8
00
10
00
12
00
14
00
16
00
18
00
Нитрофикс П препаратисиз
Нафис
18.04.2019й 
15.4 
20.2 
20.2 
14.4 
15.4 
16.8 
0.853 
Селекта 302
18.04.2019й 
20.4 
27 
25.8 
16.8 
17.4 
17.8 
1.043 
Эврика
18.04.2019й 
17.6 
16.2 
29 
17.8 
14.2 
17.6 
0.936 
Дўстлик
18.04.2019й 
18 
19 
28.6 
14.4 
13.4 
13 
0.886 
Нитрофикс П препарати билан
Нафис
18.04.2019й 
15.4 
22.2 
21 
15.6 
15.2 
18.8 
0.901 
Селекта 302
18.04.2019й 
20.8 
23.8 
27 
20.4 
17.4 
17.8 
1.060 
Эврика
18.04.2018й 
18.6 
17.2 
31.6 
16.6 
19.6 
17.6 
1.010 
Дўстлик
18.04.2018й 
18 
18.6 
29.4 
15 
13.4 
14 
0.903 
Транспирация ўсимликлар танасида содир бўладиган энг муҳим
физиологик 
жараёнлардан бири ҳисобланади. Транспирация жараёни борадиган асосий орган 
ўсимликларда барг бўлиб, ўсимликлар юзасининг катталиги, карбонат ангидриднинг кўп 
ютилиши, ёруғлик энергиясидан тўлиқ фойдаланиш ва сув буғлатувчи юзанинг кенг 
бўлишини таъминлайди.