Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

Key words:
zooplankton, kidrobiological, binocular, biomass, batometer, formalin, 
Kolovratka, crab, shovel, population, maximum. 
 
Тадқиқотнинг объекти. 
Хадича кўли зоопланктонлари, уларнинг турларини ва 
биомассасини аниқлаш. 
Тадқиқотнинг предмети.
Хадича кўлининг зоопланктонлари, уларнинг турлари ва 
биомассасини аниқлаш ва кўпайтириш орқали балиқчиликда қўллаш. 
Тадқиқотнинг усуллари
. Зоопланктон намуналари 1) миқдор намуналаридан 2)
сифат 
намуналаридан иборат. Миқдор намуналарини йиғишда
асосан Вовка –
Богорова планктоно 
–
черпатели ишлатилади. Агарда сувлик саёз бўлса, унда 1 л кружка ёки 10 л челак ҳам 
ишлатилиши мумкин. Лекин катта кўлларда кўпинча Джедди тури ишлатилади. Зоопланктон 
миқдор намунасини йиғишда у бир нуқтада буриб маълум чуқурликкача юборилади. Худди 
вертикал намуналарини йиғиш сингари. Ҳар бир метр чуқурлик учун алоҳида намуна олиниб 
алоҳида идишга солинади. Зоопланктонни санашда штемпель –
пипетка –
0,05 см
3
, Богоров 
камераси
ишлатилади. Бунда олинган намуна фильтрланган бўлиб
, 
унинг йиғилган 
зоопланктони стакан ичига тўпланади. Шу идишдан 0,05 см
3
намуна олинади
ва
Богоров 
камерасига қуйилиб
саналади.
 
Санашда зоопланктоннинг 
Nauplii, jusenus, copepodit
ва вояга етган зотлар алоҳида 
саналади. Зоопланктон сифатини аниқлашда вояга етган зотлардан препарат тайёрланади ва 
ҳар бир аъзо ўлчанади. 

---

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI 
–
9/2020 
66
Коловраткаларни систематик белгиси сифатида мастаке, шохдор мўйловлилар учун 
уларнинг қоидаси курак оёқлилар учун антенна, антенулла
ва 5 жуфт оёқлари тузилиши 
ҳисобланади. Шу тариқа зоопланктон намуналари йиғилди ва ўз ўрнида 4
0
% формалин 
билан фиксация қилинди. Зоопланктон намуналари ҳар 10 кунда йиғилди. Хадича кўли 
экологик хусусиятига қараб уч қисмга бўлинади. Ҳар бир қисмдан
3 тадан намуна олинди. 
Намуналар 3 та
, 
1 дона сифат учун ва 2 дона миқдор анализи учун. Саёз бўлган жойлардан 
челак билан 10 л сув филтьрланиб миқдор намунаси олинади.
Хадича кўли зоопланктон турлари таркиби худди фитопланктон сингари кўл 
биоресурсининг асосий
қисмини ташкил қилади. Зоопланктонни ўрганишдан мақсад кўлнинг
биологик имкониятларини мустаҳкамлаш, балиқ чавоқларини ўсиш ва ривожланишини 
яхшилашдан иборат. Барча кўллар сингари Хадича кўлида ҳам зоопланктон хилма –
хиллиги 
асосан ёз ва кузда кенг
ривожланади. Доминант турларидан 
Acantodiaptomus salinus 
Mceriodapmia reticulata, Dohnia loudispina, Diapnanosoma brachyurum, drachhionus 
quadridentatus
ҳисобланади. Хадича кўли зоопланктон турларининг 68% баҳор ва ёз ойига 
тўғри келса, 40,9% эса куз фаслига тўғри келади. Шулардан тўртта тур йил давомида: 
Semocephalus vetulus, Ceriodopunia reticulata, Cyclops visenus Acomtuolia, tomus
ҳам учрайди. 
Март ойларининг ўртасида зоопланктон кўп сонли бўла бошлайди. Қишки планктон асосан 
коловраткалардан 
Brachionus quadridentatus, chidorus sphaericus, Cyclops vicenys
иборат
. 
Баҳорнинг апрель
ойидан бошлаб сув ҳарорати кўтарилиши билан зоопланктон сон 
жиҳатидан кўпаяди. Ёзда (июнь
–
август) турлар сони худди баҳордагидай 15 турдан иборат 
бўлади. Коловраткалар 4 тур ёки умумий турларнинг 26% ни 
Bradichonus nisohi, beratella 
valga, natalca aculinata 
ва
 Asplanchna priodonta
ташкил қилади, мўйловлилар 53% ни асосан 
Dapnuia pulex, Cenioolaphuia reticulata
ташкил қилади. Куракоёқлилар эса 20% ни ташкил 
қилади. Зоопланктон кўлининг горизонтал тақсимланиши қуйидагича
: 
турларнинг асосий 
қисми пелагиал зонада жойлашган. Литориал зона хилма –
хиллик жиҳатидан кейинги 
ўринда туради. Шундай қилиб, Хадича кўли зоопланктони
асосан пелагиал қисмида 
тарқалган бўлиб, турлар асосан 0,5 метрдан 4,0 –
4,5 метр чуқурликкача тарқалган. Хадича 
кўли зоопланктони ўзининг хилма –
хиллиги ва таркиби жиҳатдан Жанубий –
ғарбий 
Қизилқум сувликларига ўхшаш. Лекин фарқи шундаки, сув чиқиб кетмаганлиги сабабли 
зоопланктон сув билан чиқиб кетмайди. Бу кўлларнинг барчасига хос хусусият 
Difphanosoma 
brachyurum, Daphuiarulex, Ceridapmid reticalata, Acautodiaptomus salinus, Cuclops vicinus 
умумий бўлиб ҳисобланади. 
Brachvionus hilsonu
ёзда кўп бўлиши кўлнинг органик
моддалар 
билан
ифлосланишидан далолатдир. Кўрсатилган турлар доимий.