Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

умрли 
 
Сенинг кўзларинг
 
дунё кўргандир [3]. 
 
Сўз ясалиши тилнинг фаол ва
ўзгарувчан
сатҳларидан бири саналиб, тил луғат 
таркибидаги ва нутқий фаолият амалларидаги синхрон
ўзгаришлар, ижодкорнинг шахсий 
имкониятларини акс эттиришини шоирнинг “Тракторобод” асаридан келтирилган нутқий 
парча
орқали яққол кўришимиз мумкин:
 
Лирикам, 
кўлкалан,
 
Кўлкалан
, 
гўзал,
 
Сен ҳам 
 
Бу куннинг 
 
Бир 
ижодчиси 
(79-
бет)
 
Мазкур нутқий парчада офтоб нуридан тўсилган жой; соя маъносидаги кўланка 
сўзининг маънодоши
кўлка (
Кўлка 
кам қўллан. айн. кўланка. [4]) ясалиш асосли 
кўлкалан
ва 
ижодкор маъносидаги
ижодчи 
ғайриоддий ясалмаларни учратамиз. 
Усмон Носир
ижодида сўзнинг тасвир имкониятидан
ўта усталик билан фойдаланишга 
интилиш, тасвирга фавқулодда ҳеч кимнинг
хаёлига келмаган чизгилар бериш ва сайқаллаш 
кучли. У
ўзининг дунёқарашига хос бўлган ва фақат унинг асарларидагина учрайдиган, 
умумхалқ тилида оммалашиб кетмаган
, 
кутилмаган ясалмалар
-
окказионализмларни
ҳам
янгича
тарзда
қўллашга
интилади.
Биламизки, ҳозирги
ўзбек адабий тили меъёрларига кўра ижодкор шахсига нисбатан 
ижодчи лексемасини қўллаб бўлмайди. Келтирилган нутқий парчада эса 
ижодчи
ясалмаси 
ижод билан шуғулланувчи, янгилик яратувчи
маъносидаги ижодкор маъносини акс эттиради. 
Мазкур
ўринда умумадабий ва услубий маромлардан ижодий чекиниш ҳолларининг нутқ
маҳорати ва
ўзига хос нафислиги билан боғлиқ
жиҳатларини намоён қилади.
Яъни юқорида 
келтирилган матндан англашиладики, шоир ижодчи ясалмаси
орқали айнан ижодкорни ҳам 
эмас, балки ижод намунасини шеъриятни, лирикани
назарда тутади. Бу эса ижодкордаги
эмоционал ҳолатни
ўта
юқори
тасвирлашга хизмат қилади. 

---