Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

1-
расм. Маъданли ўғитлар меъёрлари ва суғориш тартибларини жавдар кўчатларнинг униб чиқиши ва 
кўчат қалинлигига таъсири, 20
16
–2017 йй.
 
Иккинчи суғориш тартибида ҳам юқоридаги қонуниятлар ўз аксини топганлиги кузатилиб, 
суғориш олди тупроқ намлиги ЧДНС га нисбатан 70–
80
–70% бўлганида суғорилиб, маъданли 
ўғитларнинг 
N
100
P
50
K
80
кг/га меъёрлари қўлланилган 4–назорат вариантда амал
даври охирига келиб 
ҳақиқий кўчат қалинлиги 362,3 м
2
/донани, нобуд бўлган кўчатлар 5,4 фоизга тенг бўлган бўлса, ушбу 
суғориш тартибида суғорилиб, маъданли ўғитлар 
N
150
P
75
K
120
ва N
200
P
100
K
160
кг/га миқдорида 
қўлланилган 
5
–6 вариантларда хақиқий кўчат қалинлиги амал даври охирига бориб 391,5–
402,8 
донани, нобуд бўлган кўчатлар эса 3,8–3,4 фоизни кўрсатиб, назорат вариантига нисбатан кўчатлар 
1,6
–2,0 фоизга кам нобуд бўлганлиги қайд этилди.
Олинган маълумотлардан кўриниб турибдики, маъданли ўғитлар меъёрлари
ҳамда суғоришлар 
сонининг ортиб бориши кўчатларнинг униб чиқиши ва ҳақиқий кўчат қалинлигига таъсири сезиларли 
бўлганлиги аниқланган.
Кузги жавдарнинг тупланиши бошқа кузги дон экинлари каби асосий кўрсаткичлардан бири 
ҳисобланади. Кузги жавдарнинг тупланиши кузда учинчи ва тўртинчи баргларнинг ҳосил бўлиши 
билан бошланади. Кузги жавдар асосан кузда тупланади, айрим ҳолларда (кеч экилганда) баҳорда ҳам 
тупланишини давом эттириши мумкин. Тупланиш ва найчалаш кузги жавдарга нисбатан тез ўтади, 
аммо бошоқлаш ва гуллаш чўзилади.
Тупланиш кузги жавдарда 35–40 кун давом этади. Бу даврда кузги
жавдар яровизация 
стадиясини ўтайди ва у 0–
2
0
С да 20–70 кун давом
этади. Ҳаво ҳарорати 10
0
С бўлса яровизация 
стадиясининг давомийлиги
ошади.
Ўсимликдаги
ҳамма поялар сони умумий поя деб юритилади. Бошоқ ҳосил қилган ва тўлиқ дон 
олган поялар маҳсулдор поялар ёки маҳсулдор тупланиш деб айтилади.
Тажрибадан олинган натижалар шуни кўрсатадики, кузги жавдарнинг ўсиб ривожланишида, 
суғориш тартибини ҳамда маъданли ўғитларнинг таъсири сезиларли бўлди.
Жумладан, 2016–2017 йил вегетация даврида ўтказилган тажрибадан олинган маълумотларга 
қараганда, суғориш олди тупроқ намлиги ЧДНСга нисбатан 70–
70
–60% бўлганда суғорилиб, маъданли 

---