Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар



Download 4,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet179/524
Sana08.04.2022
Hajmi4,6 Mb.
#538111
1   ...   175   176   177   178   179   180   181   182   ...   524
XORAZM MA

MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI 

12/2020 
108
ривожланиб
боришини таъминловчи саноат корхоналарини инновацион ривожлантириш соҳасидаги
бошқарув лойиҳаси сифатида қараш мумкин ва бунда турли иштирокчилар (бу иштирокчилар таркиби 
кластернинг шаклланиш босқичларига қараб ўзгариши мумкин) ўртасида интеграциялашув жараёни 
сифатида кластернинг ўзига хос
жиҳатлари эътиборга олинади. 
2. 
Кластерларнинг тармоқли тузилмалар сифатида вужудга келишининг кўп жиҳатлилиги ва 
турлича мазмун
-
моҳият касб этиши сабабли институционал
-
эволюцион иқтисодий назария, замонавий 
фирма назарияси, тизимли иқтисодий парадигма
ва стратегик ёндашув синтези натижасида миллий 
иқтисодиётда кластерлар шаклланиши ва ривожланишининг янги методологик асосларини ишлаб 
чиқиш зарурати юзага келади. Кластерларни шакллантиришда муҳим жиҳат ундаги иштирокчилар 
иқтисодий манфаатларининг уйғунлигидир, зеро иштирокчилар замонавий неоинституционал назария 
нуқтаи назаридан асослар талаб қилади. Неоинституционал назарияда институционал муҳитни таҳлил 
қилиш ва уни ҳисобга олишга ҳаракат қилинади. Институционал муҳит иқтисодий агентлар учун 
ҳаракатлар
майдонини ва институционал келишувларни чегараловчи ўйин қоидалари мажмуи 
сифатида талқин этилади. Институционал келишувлар ишлаб чиқариш ва битимларни
(транзакцияларни) самарали қўллаб қувватлашни таъминлаш учун ушбу қоидалар доирасида 
шакллантирилган турли
-
туман фаолият турлари комбинацияларини билдиради” [5]. Кластер 
доирасидаги
иштирокчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларни тушуниш учун замонавий фирма 
назарияси қоидаларини қўллаш зарур. Унда фирмага шунчаки “нуқта сифатида” эмас, балки қарор 
қабул қилинадиган ва шартнома муносабатлари қуриладиган бирликлар тузилмасига эга” фирма 
сифатида қаралади. Тизимли иқтисодий парадигма ва стратегик ёндашув “кластерларга нисбатан янги 
стратегик жараён схемалари ва тартибларини қўллаш кераклигини” асослаш имконини беради
[6,7]. 
3. 
Кластерлар “юмшоқ” бошқарув шакли сифатида иқтисодий субъектлар инновацион 
фаоллигини сифатли даражада ошириш имконини беради ва тармоқлар ўртасидаги технологик 
алоқаларни мустаҳкамлаш асосида миллий иқтисодиётнинг узлуксиз инновацион ривожланишини 
таъминлайди
[9]. “Кластерлар рақобатбардошлигининг муҳим омили боғлиқ институтлар ва соҳалар 
тизимининг юқори даражада ривожланганлигидир”
[10]. Буни ривожланган рақобат ва самарали 
давлат сиёсати таъминлаб беради. Кластерлар асосида иқтисодиётни ривожлантиришнинг афзал 
томонлари иқтисодий
субъектлар фаолияти самарадорлигининг ошиши ва харажатлари камайишида, 
янги маҳсулотлар, жараёнлар ва усулларни яратишда кластер иштирокчилари томонидан инновацион 
салоҳиятдан комплекс равишда фойдаланилишида, инновацион фаолиятни сифат жиҳатдан янги 
даражада амалга ошириш натижасида келажакдаги инновацион тараққиёт учун инновацион 
капиталнинг вужудга келишида ўз ифодасини топади.
4. 
Кластер шароитида инновацион салоҳият ва барча
инновацион жараён
иштирокчилари 
инновацион капиталининг гуруҳлашуви ва бирлашуви содир бўлади. Бу эса, ўз навбатида, саноат 
корхоналарининг илмий
-
тадқиқот марказлари, таълим муассасалари, давлат ташкилотлари ва 
тадбиркорлик сектори билан интеграциялашуви жараёнларининг фаоллашишига олиб келади. 
ЮНИДО (БМТнинг Саноатни ривожлантириш ташкилоти) мутахассислари томонидан ўн бир 
мамлакатнинг иқтисодиётни кластерлар асосида ривожлантириш тажрибаси ўрганиб чиқилган ва бу 
тадқиқот натижалари институтционал сиёсатнинг умумлаштирилган концепциясини ишлаб чиқиш 
имконини берган эди. Мазкур концепцияга кўра, кластерларни тармоқли тузилмалар сифатида ташкил 
этишнинг асосий шартлари қуйидагилар, дея эътироф этилади: бизнесни тармоқли ташкил этиш 
ғояларини кенг ёйиш, мавжуд корхоналарни қайта ташкил этиш, хусусий ва ижтимоий секторлар 
ўртасидаги ўзаро муносабатларни мустаҳкамлаш. Кластерлар саноатни ривожлантиришда 
ҳаракатлантирувчи куч ҳисобланади. Уларнинг асосида иштирокчилар ўртасидаги ишончли 
ҳамкорлик ва коэволюцион келишувлар ётади. Бу келишувлар интеграцион алоқалар ва инновацион 
фаолиятни тўлақонли ва тўғри мувофиқлаштириш натижасида иштирокчилар манфаатларининг рўёбга 
чиқишида ишончли мутаносибликни таъминлайди.
Кластерларни ташкил этиш бўйича жаҳон тажрибаси мазкур технологияни республика 
иқтисодиётидаги минтақавий инновацион тизимларни ривожлантиришга қўллаш мақсадга мувофиқ 
эканлигини кўрсатади: иқтисодиёт таркибини кластерлар асосида тузиш фан, таълим, рискли 
инновациялар, экспорт фаолиятининг давлат томонидан қўллаб
-
қуввашни амалга ошириш имконини
беради, шунингдек, бу интеграциялашув шароитида бизнеснинг инновацион ривожланиши учун янги 
имкониятларнинг вужудга келишига замин яратади ва корхоналарнинг ижтимоий ва экологик 
жавобгарлигининг ортиши учун шароит яратади. Амалиёт шуни кўрсатадики, инновацион 
кластерларни шакллантириш ҳисобига ҳудудлар рақобатбардошлигининг энг юқори даражасига 
эришилади. 
Инновацион кластер атамасига берилган расмий таъриф биринчи марта 2000 йилда Инновацион 
сиёсат ва технологиялар бўйича халқаро анжуманда пайдо бўлди. Айнан мана шу анжуманда 
инновацион кластерлар турлари (типологияси) таклиф этилган эди (1
-
жадвал).
1-
жадвалда кўрсатилган типология инновацион кластерлар белгиларини, иштирокчилар 
таркиби, қўлланиладиган технологияларнинг
характери, фаолият кўрсатиш асослари
нуқтаи назардан 
очиб беради, аммо типология жудаям шартли характер касб этади ва у боғлиқ ёки кесик кластерни 



Download 4,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   175   176   177   178   179   180   181   182   ...   524




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish