XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI
–
12/2020
82
Ажратиб олинган асосий эндоген ва экзоген омилларнинг боғланиши асосида юз бераётган
ўзгариш трендларини аниқлаш мақсадида юқоридаги вақтли қатор кўринишидаги маълумотларни
EViews10 дастуридан фойдаланган ҳолда таҳлил қилинди (3
-
жадвал).
2-
жадвал
Яшаш ва овқатланиш бўйича хизматлар ҳажми ва унинг ўзгаришига таъсир этувчи омил
кўрсаткичлари, млрд.сўм
(муаллиф томонидан ишлаб чиқилган)
Йиллар
Яшаш ва
овқатланиш
бўйича
хизматлар
ҳажми, млрд.
сўм (
Y)
Кўчмас мулкка
киритилган
инвестициялар
ҳажми, млрд. сўм
(X
1
)
Уй
-
жой
фондининг
умумий
майдони, млн.
м
2
(X
2
)
Аҳоли жон
бошига тўғри
келадиган реал
умумий
даромадлар
ҳажми, минг
сўм (
X
3
)
Аҳоли жон
бошига ўртача
тўғри
келадиган
хизматлар
ҳажми, минг
сўм (
X
4
)
2013
590,1
211,1
457,9
3142,1
1847,4
2014
729,1
268,1
466,2
3601,3
2211,9
2015
890,6
204,6
477,1
3998,1
2509,0
2016
3038,7
416,1
490,8
5503,5
3047,3
2017
3649,6
1356,8
507,5
6227,8
3668,3
2018
4673,3
1132,8
533,3
7300,2
4578,5
2019
5933,6
1597,3
536,8
8963,7
5768,2
3-
жадвал
Омилларнинг боғланиш хусусиятлари ва тузилган омилли модель
сифатининг асосий кўрсаткичлари
(
Муаллиф томонидан EViews10 дастурида ҳисоблаш асосида ишлаб чиқилган
)
Dependent Variable:
Яшаш ва овқатланиш бўйича хизматлар ҳажми,
Y
Method: Least Squares
Date: 10/05/20 Time: 11:32
Sample: 2013 2019
Included observations: 7
Variable
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
Prob.
Кўчмас мулкка киритилган инвестициялар ҳажми
Х
1
0.160354
0.432184
0.371032
0.7462
Уй
-
жой фондининг умумий майдони
Х
2
6.597474
1.513171
0.436003
0.7054
Аҳоли жон бошига ўртача тўғри келадиган реал
умумий даромадлар ҳажми
Х
3
1.635886
0.434377
3.766049
0.0638
Аҳоли жон бошига ўртача тўғри келадиган
хизматлар ҳажми
Х
4
-1.199322
0.586348
-2.045410
0.1775
Тасодифий омиллар таъсирини эътиборга олувчи
қиймат
С
-5606.493
6347.180
-0.883305
0.4703
R-squared
0.995543 Mean dependent var
2786.429
Adjusted R-squared
0.986629 S.D. dependent var
2118.345
S.E. of regression
244.9548 Akaike info criterion
14.01583
Sum squared resid
120005.7 Schwarz criterion
13.97720
Log likelihood
-76.88676 Hannan-Quinn criter.
13.53830
F-statistic
111.6793 Durbin-Watson stat
1.783101
Prob(F-statistic)
0.008894
Дастурий пакет асосида амалга оширилган таҳлил натижавий омилнинг таъсир этувчи омиллар
билан кўпликдаги корреляцияси
r=0,9977
га, детерминация коэффициенти
R
2
=0,9955
га тенг
эканлигини кўрсатмоқда. Бу эса таъсир этувчи омиллар билан натижавий омилнинг юқори зичликда
корреляцияга эга эканлигини ва ҳисобланган кўрсаткичлар билан реал кўрсаткичлар орасидаги фарқ
сифатидаги қолдиқларнинг ҳам зич боғланганлигини кўрсатади.
Жадвалдаги кўрсаткичлар тузилган эконометрик моделнинг сифат хусусиятлари ҳамда
кўрсаткичларнинг боғланиш сифати юқори даражада эканлигини кўрсатмоқда. Жумладан, Фишер
мезони аҳамияти боғлиқ бўлган VAR, Акиакейк ахборот мезони, Шварц мезони, Ханнан
-
Куин мезони
меъёрий оралиқларда жойлашган, фақат Дарбин
-
Уотсон мезони оптимал оралиқ бўлган 2 дан бир оз
кичик. Бунга сабаб сифатида таъсир этувчи омиллар таркибидаги айрим омилларнинг моҳият
жиҳатидан бир
-
бирини тўлдиришини кўрсатиб ўтиш мумкин.
Дастурий пакетдан фойдаланган ҳолда аниқланган тренд моделлари асосида 2020
-
2024 йилларда
уй
-
жой коммунал
хизматлари соҳаси ривожланишининг истиқболдаги кўрсаткичлари ҳамда уларни
ҳисоблаш учун энг қулай моделлар рўйхати келтирилди (4
-
жадвал).
Яшаш ва овқатланиш хизматлари ҳажмининг ўзгариши (
Y
) энг юқори таъсир этувчи омилларга
боғлиқлиги аниқланди ва ушбу омиллар
таъсирида натижавий омилнинг кўрилаётган даврдаги
ўзгариш трендлари
-
+2 статистик хатолик доирасида EViews10 дастурида ишлаб чиқилди.
Do'stlaringiz bilan baham: |