Xorazm geografiyasi fanidan YaN savollari

Xorazm geografiyasi fanidan YaN savollari.

50- Bilet.

1. Viloyatning eksport va import salohiyatiga ta’rif bering?

2. Vilоyatning tabiiy sharоitiga iqlim qanday ta’sir ko’rsatadi?

3. Vilоyat mеhnat rеsurslari tarkibida ayollarining bandlik darajasi bugungi kunda qanday ahvоlda?

• 
  Tuzuvchi Raximov A Kafedra mudiri dots. Avezov S
  

1). 2019 yil yanvar-aprel oylari yakunlariga ko‘ra, viloyatimizda tashqi savdo aylanmasi 147261,5 ming. AQSH dollarini tashkil etib, o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 188,0% ga o‘sdi. Shu jumladan, eksport hajmi 49426,9 ming. AQSH dollarga (140,6%ga ko’paygan) va import hajmi 97834,6 ming. AQSH dollariga (o‘sish sur’ati 2,3 marta)ga etdi. Tashqi savdo saldosi minus 48407,6 ming. AQSH dollarini tashkil qildi.Viloyatimizda tashqi savdoni qo‘llab-quvvatlash hamda MDH davlatlari bilanushbu sohadagi hamkorlikni yanada mustahkamlash bo‘yicha olib borilayotgan chora-tadbirlar natijasida 2019 yil yanvar-aprel oylarida tashqi savdo aylanmasida MDH davlatlarining ulushi 40,1%ni tashkil etdi hamda tashqi savdo aylanmasi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 168,7%ni tashkil qildi. Boshqa xorijiy davlatlarning viloyat tashqi savdo aylanmasidagi ulushi 2019 yilning yanvar-aprel oylarida 59,9%ni tashkil qilgan bo‘lsa, joriy yilning ushbu davrida esa tashqi savdo aylanmasi o’tgan yilning shu davriga nisbatan 2,7 martagacha o’sdi.

2). Viloyat iqlimi keskin kontinentаl bo`lib, mаksimаl vа minimаl hаrorаtlаr orаsidаgi fаrq 78° gа teng. Viloyat hududining qumlаr bilаn o`rаlgаnligi sаbаbli yoz kunlаri hаrorаt +43°+45° C dаrаjаgа ko`tаrilаdi. Qish fаslidа eng pаst hаrorаt -30°-33° C sovuqni tаshkil etаdi. Bu yerdа yozning issiq, qishning sovuq kelishi ob-hаvoning sutkа dаvomidа keskin o`zgаrishi, yog`in sochinning kаmligi, hаvoning quruqligi viloyat iqlimining аsosiy xususiyatlаridirXorazm viloyatining geografik sharoiti, uni kurshab turgan qumli territoriyalardan farq qilib, u ulardan o’zining unimdor, strukturali tuproqg’i, o’simlik qatlami, qulayli gidrogeologik rejimi va yumshoq iqlimi bilan ajralib turadi. Shuning uchun ham qadimgi zamonlarda eski Amudaryo deltasi O’rta Osiyodagi xalqi eng ko’p va zich joylashgan, dunyodagi eng katta madaniyat va qishloq xo’jalik markazi bo’lib hisoblangan. Xorazm viloyati territoriyasining hammasi yuqorida aytilganiliq allyuvial cho’kindi jinslardan tuzilgan. Bu allyuvial yotqiziqlar tagida paleozoy va yuqori mel davridagi, uchlamchi davr yotqiziqlari bilan qoplangan. To’rtlam-chi davr yotqiziqlari bu yerda Amudaryo olib kelgan yotqiziqlardan iborat bo’lib, B.Georgievskiy fikri bo’yicha 1-25 m qalinlikga ega, bo’lib, bir hildagi kulrang mayda qumlardan, ham uning ustini ko’plab turuvchi loyli qatlamlar-dan iborat. Allyuvial yotqizigi vidoyatning janubidan Amudaryo tamon qalin-lashib boradi. Yuqorida aytilgan avtorning fikricha Karaqum qumlari tamon yotqiziqlar￾ning mexaniq sostavi og’irlashib,ularning qatlami bir oz yubka bo’lib bora-di.

Viloyat relefining past qisimlarida yer usti va yer osti suvlarining oqdigan past joylarida qalin loy qatlamlari uchraydi. Viloyatda eng ko’p tarqalgan qatlam madaniy sug’orish qatlamlari bo’lib, bular qishi ish faoliyati natijasida payda bo’lgan madaniy qatlamlardan iborat bo’lgan. Asrlar davomida inson tamanidan olib borilgan yerlarni sug’orish natijasida allyuvial yotqiziqli te- kisliklar ustida mexaniq tamonidan loy va loy konsentratlaridan iborat bo’l-gan qalin qadimgi sug’orish qatlamlari paydo bo’lgan. Arxeologik kazishmalar natijasida madaniy yotqiziqlarning yoshi 2,5-3 ming yildan o’tib ketadi. 3).

• 
  • Respublikada ish bilan band aholi soni o’tgan yilning mos davriga nisbatan 1,7 foizga oshdi.
  
• 
  • Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikda ish bilan bandlarning jami bandlikdagi ulushi 77,8 foizgacha o’sgan.
  
• 
  Dastlabki ma'lumotlarga ko'ra, 2017 yil yanvar-sentabr davri uchun respublikada ish bilan band bo'lganlar soni 13518,5 ming kishini tashkil etdi. Ish bilan band bo'lganlar soni quyidagi iqtisodiy faoliyat turlari bo’yicha sezilarli darajada o’sgan, ya’ni tashish va saqlashda (3,3 foizga), qurilishda (2,8 foizga), axborot va aloqada (2,4 foizga), savdoda (2,3 foizga) va yashash va ovqatlanish bo’yicha xizmatlarda (2,3 foizga).
  
• 
  Iqtisodiy faoliyat turlari kesimida ish bilan bandlarning asosiy ulushi qishloq, o’rmon va baliq xo’jaligida (27,1 foiz), sanoatda (13,5 foiz), savdoda (10,8 foiz), qurilishda (9,4 foiz), ta’limda (8,2 foiz) kuzatilmoqda.
  

Shuningdek, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikda ish bilan bandlarning jami bandlikdagi ulushi 77,8 foizgacha o’sgan Ish bilan band aholi sonining iqtisodiy faoliyat turlari bo'yicha taqsimlanishi (2017 yil yanvar-sentabr, jamiga nisbatan foizda) Iqtisodiyot sektorlari bo’yicha ish bilan bandlarning taqsimlanishi

(Dastlabki ma’lumot, 2017 yil yanvar-sentabr)

Jami ish bilan bandlar tarkibida davlat sektorida bandlar ulushi 17,8 foizni (2016 yilda 18,1 foizni tashkil etgan), nodavlat sektorda 82,2 foizni (81,9 foiz) tashkil etdi.

Ishsizlik. Ish bilan bandlar sonining iqtisodiy faol aholi sonidagi ulushi 94,6 foizni, mos ravishda ishsizlik darajasi 5,4 foizni tashkil etd Davlat statistika qo’mitasining Demografiya va mehnat statistikasi boshqarmasi