Xonadonning tarkibi va jihozlari. Reja

U.x.
ÏÏ

-•’asm. Umumiy xona bilan yozgi xonani taxminiy bog'lanishi:

variant - yozgi xona, umumiy xonani va oshxonani yorug likdan to'smaydi;
variant - yozgi xona qurilma ichida, umumiy xona oshxonani yorug'likdan to'smaydi; III variant — umumiy xona va oshxona oldiga joylashgan yozgi xona;
IV variant - oshxona oldiga joylashgan yozgi xona;
Xonadondagi yordamchi xonalar
Dahliz juda kerakli va juda muhim bo'lgan har xil vazifalami bajaradi. Shuning uchun turar joy loyihasining ycchimida xonadonning qulay va unumli bo'lishi unga bog'liq (6-7-rasmlar).
rasm. Dahlizning taxminiy loyihasi:
1 - yo'lakli uylarda; 2 - bir xonali xonadonlarda; 3,4- uch xonali xonadonlar bo'lgan uylarda.
rasra. Xo'jalik xonalari:
/ — xo'jalik xonasi; 2 — qurilmali shkaflar; 3 — qurilmali gardcroblar.
Dahliz orqali xonadon tashqi muhit bilan bog lanadi, to g ridan-to g ri
ko'chaga, ya’ni hovliga chiqiladi.
Dahlizda kuzning sovuq kunlarida ustki kiyim, bosh kiyim yechiladi va odam bu yerda o‘zini tartibga soladi. Dahlizni loyihalayotganda unga har xil talablar qo'yiladi. Qoida bo'yicha dahlizning eni kamida 1,6 metmi tashkil etadi. Agar dahliz hajmi kichikroq bo'lib qolsa, u yerda ko proq
odam to'planganda ancha noqulaylik vujudga keladi. Shuning uchun dah- lizning hajmim uzunchoqroq qiiib ioyinaiash lavsiya eiiiaui va lonioniar nLsbati 1:2 yoki 2:3 qilib olinadi. Dahliz sathi maydoni 4-5 m2 dan kam bo'l­masligi kerak. Bu, o‘z navbatida, oynani, domi, telefon uchun tumbochkani, kichkina stolchani qulay joylashtirishga sharoit yaratib be rad i. Odamlar- ning qiynalmay o'tib ketishiga, jihozlarni olib o'tishiga sharoit tug'ciiradi.
O'rta hajmdagi xonadonlar uchun dahl zning eni 1,6—2 metr va uzun- ligi 3-4 metr bo'lishi tavsiya qilinadi. Bundan tashqari, albatta dor va sh- kafni loylashtirish uchun yopiq devor yoki tokcha bo'lishi kerak. Hojatxo- na va cho'miladigan xonaga dahlizdan to'g'ridan-to‘g‘ri kirish mumkin, ammo bularga (shlyuz) yo'lak orqali kirilsa, dahlizda eshiklar soni kamroq bo'lishiga erishiladi.
Dahliz uchun tabiiy yorug'lik bo'lishi shart emas, lekin iloji bor joyda uni yoritish kerak. Vaqt o tishi bilan dahlizlaming vazifasi oshib boradi va ular asosiy xonalar oldidagi tantanavor kutish joylariga aylanadi.
Oshxona. Oshxonalaming asosiy vazifasi ovqat tayyorlash uchun qulaylik yaratilgan bo'lishi kerak. Gaz va elektr jihozlaridan, sovitkichlar- dan boshqa hozirgi jihozlardan, ya’ni yarim tayyor oziq-ovqatlardan foy­dalanish faqat ovqat tayyorlashni yengillashtiribgina qolmasdan, ularni pishirishni tezlashtirishga olib keladi (8-rasm).
Oshxonalar nafaqat ovqat tayyorlash, balki bu yerda ovqat yeyishga ham xizmat qiladigan bo'ladi va qurilishni loyihalash amaliyotida oshxona, yemakxona atamasining kelib chiqishiga sabab bo'ldi. Bu xildagi stol va stullami yoki xontaxtani joylashtirish katta bo'lmagan oshxona maydoni- ni kengaytirishga olib keldi. Awalambor bu xildagi yemakxona 1-xonali xonadonlarda ishlatilib qulayligi sababli keyinchalik o'rta va katta hajmdagi xonadonlarda ham ishlatila boshladi. Oshxona-yemakxonasi bor umumiy xonadan faqat dam olish va bayram kunlarida foydalaniladi. Oshxonalami jihozlash uchun, awalo, gaz yoki elektr asboblari mahsulotlami tayyorlay- digan stol, sovitkich, idish-tovoqlar uchun va quruq oziq-ovqatlar uchun shkaflar joylashtirilishi kerak.
Ma’lumki, ovqat tayyorlash uchun bekalaming juda ko'p vaqti, kuchi ketadi. Shu vaqtni tejab-tergab sarf qilish uchun, albatta, oshxonadagi me- bel va jihozlarni to'g'ri joylashtirish kerak. Jihoz va mebellami joylashti- rishning uch xili mavjud: bir taraflama, ikki taraflama va burchakli.
Jihozlarni shunday joylashtirish kerakki, ulaming hamma elementlari uy bekasiga yaqin va qulay joylashgan bo'lishi, shu bilan birga tabiiy yo- mg'likni to'smasligi kerak. Shuning uchun jihozlarni deraza ro'parasidagi devor yoniga joylashtirish kerak emas. Jihozlarni burchakli joylashtirish bu talabga ko'proq javob beradi.
rasm. Oshxona mebellarini va jihozlarini joylashtirish taxminiy loyihasi:
A — oshxona; a — bir taraflama joylashgan jihozlar; b - ikki taraflama; d — burchakli; В — oshxona yemakxonasi bilan: a — bir taraflama; b — ikki taraflama; d - burchakli; / - ikki komforali oshxona o'chog'i; 2 - to rt komforali oshxo­na o'chog'i; 3 — ish stoli; 4 - idish yuvish joyi; 5 - ovitkich; 6 - osib qo yadigan idish javoni; 7 - ovqat yeyish stoli; 8 - stullar.
Jihozlami bir taraflama burchak bo‘ylab joylashtirish ancha noqulay- dir. Chunki uy bekasi bu yerda ko'proq harakat qilishiga to‘g‘ri keladi. Ji­hozlami burchak bo‘ylab joylashtirishda ovqatlanadigan stolni qulay joy­lashtirish mumkin. Jihozlaming yana ham qulay joylashishi uchun oshxo- nada og'ir bo'lmagan idish-tovoqlar uchun devorga osma javonlar ishlati­ladi. Oshxonalarda tabiiy yoritish me’yoriga rioya qilish uchun deraza maydoni polga nisbatan 8/1 bo‘lakni tashkil etsa, undagi tabiiy yomgMik yaxshi hisoblanadi. Oshxonalar shimol, shimoli-shara. shimoli-g‘aib ta- rafga qaratilsa, yaxshi oriyentatsiya hisoblanadi. Oshxonalami issiq tarafga qaratib loyihalashdan saqlanish kerak, chunki ulaming o‘zi issiq chiqara- digan xona hisoblanadi. Oshxona pollari issiq materiallardan, ya’ni yog ochdan qilingan bo'lib, usti linolum va boshqa yaxshi yuviladigan, yog' shimmaydigan materiallardan qilinsa, maqsadga muvofiq bo'ladi
O'zbekiston sharoitida oshxonalar yozgi xonalar, ya’ni ayvonlar bilan to'g'ridan-to'g'ri bog'lanishi va alohida shamollatish yo'liga ega bo'lishi kerak. Bizda yashash xonalari bilan oshxonani to'g'ridan-to'g'ri bog'lab
bo'lmaydi, chunki bizning milliy laomlar tayyorlash uchun, albatta yog' yaxshilab qizdiriladi va bunda juda ko’p tutun va hid paydo bo'ladi. Bu tutun va hidlami boshqa xonalarga kirishidan saqlash kerak.
1-2 xonali xonadonlar uchun hozirgi zamon talabi bo'yicha oshxona maydoni 6 m2 dan kam bo'lmasligi kerak. Xonalaming soni oshib borga- ni sari oshxona maydoni ham ortib boradi va 10 m2 ga yetadi. Oshxona- emakxona maydoni 8 m2 dan kam bo'lmasligi kerak.
Oshxonaning kengligi jihozlar bir tomonlama joylashtirilgan bo'lsa 1,8 metrdan kam bo'lmasligi kerak. Oshxona-yemakxonaning kengligi 2,4 metrdan kam bo'lmasligi kerak va jihozlar ikki taraflama yoki burchakli qilib joylashtirilgan bo'lsa, uning kengligi 2,5 metrdan kam bo'lmasligi shart.
Birlashtirilgan sanitariya-gigiyena bo'limi faqat 1 xonali xonadonlar uchun mo'ljallangan bo'ladi va ikki qavatli uylaida alohida hojatxonasi bor uylarda, mexmonxonalarda va dam olish uylarida ruxsat etiladi, 2 va un- dan ortiq xonali xonadonlarda esa sanitariya-gigiyena bo'limlari alohida xonalarga joylashtiriladi.
Vannaxonalar faqat yuvinishgagina emas balki kir yuvishga ham mo'ljallangan bo'ladi. Shuning uchun bu yerga vannadan tashqari qo'l yu- vish jihozi (rakovina) ham o'matiladi. Vannaxonada kir yuvadigan mashi- na, kiyim va sochiq osadigan jihoz, oyna va iflos (kir) kiyimlar uchun quti joylashtirilgan bo'lishi kerak. Bu jihozlarni joylashtirish uchun vannaxona ma’lum bir sathdagi maydonga ega bo'lishi kerak. Vannalaming o'lcham- lari 1,55x0,75 dan 1,8><0,8 metigacha bo'ladi. O'tirib yuvinadigan van- naning o'lchami 1,2x0,8 metmi, qo‘l yuvadigan jihoz 0,55*0,45 metmi tashkil etadi.
Vannaxona katta namlik xonasi hisoblanadi va shuning uchun uning poli, devorlari yuqori qismlarida namlikka chidamli materialdan bo'lishi kerak. Pollari, kerakli devorlari uchun glazur plitkalardan foydalanish ke­rak. Vannaxonani shamollatish uchun, albatta ventilyasiya bo'lishi kerak. Vannaxonaga dahlizdan, yo'lakdan kirish mumkin, yashash xonalaridan yoki oshxonalardan vannaxonalarga kirish man etiladi. Lekin rivojlangan mamlakatlarda har bir yotoqxonaning alohida vannaxonasi bor. Vannaxo- nalarga tabiiy yorug'lik tushishi shart emas, lekin bizning issiq iqlimli res- publikamizda darcha orqali vannaxonalar shamollatib turilsa. maqsadga muvofiq bo'lar edi. Vannaxona eshiklari, albatta tashqariga ochilishi shart.
Hojatxona. Hojatxonalarning kengligi 0,85 metrdan bo'yi esa
metrdan kam bo'lmasligi kerak (9—10-rasmlar). Hojatxonaga yo'lak­dan yoki dahlizdan kirish mumkin. Hojatxonaga yo'lak orqali kirilsa juda yaxshi bo'ladi, chunki bunda har xil noxush hidlar xonadonga tarqalmaydi.
rasm. Hojatxona va obrezxonalarning taxminiy loyihasi: a - hojatxona; b - hojatxona, qo‘1 yuvadigan joyi bilan; d — vanna, umivalnigi bilan; e - vanna, umivalnig, kir yuvadigan mashina, kir taxlaydigan shkafi bilan; /— hojatxona, obrezxona bilan.
Shuning uchun hojatxonalarga shamolni tortadigan ventilyasiya darchasi o'rnatilishi shart. Bu darchalarning yo‘li yashash xonalaridan alohida bo'lishi kerak. O'rta Osiyo issiq iqlimida bu shart-sharoitlarga rioya qili- nishi juda zarur hisoblanadi. Chunki, issiq sharoitda har xil noxush hidlar tezroq tarqaladi. Shuning uchun eski uylarda, ya’ni kanalizatsiyasi bo'lma-
'/■wi lAiiîm ÎAr'Incbtinl'iHi Hr\7irnt 74.
V*
monaviy me’yor va talablarga binoan hojatxonalami iloji bo'lsa, albatta tabiiy yoritish maqsadga muvofiq. Hojatxonalaming pollari nam o'tkaz- maydigan materiallar (linoleum, keramik plitkajdan ishlanilishi kerak, devorlar moy bo'yoq bilan bo'yalishi yoki glazurli plitkalar ishlatilishi kerak.
Xonadonlar ikki qavatli va ko'p xonali xonadonlar (besh va undan or- tiq) bo'lsa, unda 2 ta hojatxonani yotoqxona va dahliz yaqiniga joylashti­rish maqsadga muvofiq bo'ladi. Dahliz oldiga joylashtirilgan hojatxonada, albatta qo‘l yuvadigan jihoz joylashtirilishi kerak, shuning uchun uning sathi kengroq qilib olinadi. Yotoqxona yaqinida joylashgan hojatxonani alohida qilmasdan vannaxona bilan birlashtirib yuborish mumkin.
Xonadon ichiga joylashtirilgan zinapoyalar. Bunday zinapoyalar ikki qavatli xonadonlar uchun mo'ljallangan bo'ladi (11—12-rasmlar). Ulaming kengligi 0,85 metrdan kam bo'lmasligi kerak. Og'ish burchagi esa 1:1.75 dan 1:1,5 gacha, zina sathlari esa 28* 16 santimetrdan 27* 17 santimetrgacha bo'ladi. Bu xil zinapoyalarda burchakdagi aylanali zinapoyalar ham ishla- tiladi, lekin bular mebel va boshqa jihozlamn olib chiqishda, bolalar va qariyalaming chiqib tushishida noqulaylik tug'diradi. Zinapoyaga chiqish dahliz yo'laklarda yoki umumiy xonadonda nazarda tutilishi mumkin. Zinapoya umumiy xonaga joylashtirilgan bo'lsa, u xona ichini estetik boyi- tishga yordam beradi, ammo umumiy xonani yurib o'tadigan xonaga ay-
ппм Kol.ia.I.i Unt.i>t./\nrt U m il i П НЛП ЛПО II Ti gun UliUllKi IIUjtUAUIIU IIUMIIIIII^ wne -

EE
ü	8?
H

	Ob
		8