Xojirasulov odilbek «andijon viloyati sanoat chiqindilari muammosi»



Download 0,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/27
Sana22.06.2021
Hajmi0,99 Mb.
#73754
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27
Bog'liq
andijon viloyati sanoat chiqindilari muammosi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

52 

 

IV-Bob.  Sanoat  korxonalari  chikindilarini  zararsizlantirish  va  tozalash 



usullari. 

Xamma  chiqindilar  ikki  guruxga  bo‘linadi,  suyuq  va  qattik  chiqindilar. 

SHu ikki  guruxga  bo‘lingan  chiqindi-axlatlarni  yuq  qilish  uchun  xar  xil  tadbirlar 

qo‘llaniladi. 

1.Xojatxonadan olinadigan najas, siydik. 

2.CHo‘milishda,  xona  pollari  va  kirni  yuvganda  hosil  bo‘ladigan  chiqindi 

suvlar. 

3.Ho‘jalik, sanoat korxonalarni, molxonalarni chiqindi suvlari. 

Qattik chiqindilar: 

1.Uy chiqindi axlatlari. 

2.Ko‘cha suprindisi. 

3.Jamoa ovqatlanish korxonalarining axlatlari. 

4.Sanoat korxonalari, savdo ob’ektlarining tashlandiq axlatlari. 

5.Gung. 


6.Xayvonlarning  ulik  tanasi,gusht  ishlab  chikarish  korxonalarining 

chiqindilari. 

7.Qurilish axlatlari va boshkalar. 

Toshkent  shaxri  sharoitida  yil  davomida  yigiladigan  chikindi  axlatlarning 

mikdori kishi boshiga 453 kg ga tugri keladi.Ammo respublika uchun anik norma 

ishlab 


chikilmagan.Keyinga 

15— yillar 

davomida 

xujalik 


axlatlarining 

tarkibi,xossalari  xam  uzgarib  ketdi,ayniksa  axlatlarning  zichligi  juda  uzgarib 

ketdi.Xujalik  axlatlari  tarkibida  kogoz,karton  konserva  bankalari,plastmass 

materialllari,ozik-ovkat  uraydigan  materiallar  uchraydi.Bunday  axlatlarning 

zichligi ancha kam buladi. 

CHikindi  axlatlarning  fizik  va  kimyoviy  xossalari  katta  axamiyat  kasb  etadi. 

Ho‘jalik axlatlarining namligi ular tarkibidagi ozik-ovkat koldiklarining mikdoriga 

boglik.CHunki ozik-ovkat koldiklarining 70—% i suvdan iborat. 

Axlatlarni chikarib tashlash. 

Axlatlarni chikarib tashlashda uch xolat nazarda tutiladi.1. Turar joylarni tula-




 

53 

 

tukis kanalizatsiyalanishi.Bunda xamma chikindilar kuvurlar yordamida chikarilib 



tashlanadi,kattik  axlatlar  esa  tashib  ketish  sistemasi  yordamida  bajariladi.2. 

Kisman  kanalizatsiyalashgan  turar-joylar.  Bunda chikindilar uchun ikkala sistema 

xizmat  kiladi:  a)  Kanalizatsiyalashgan  turar-joylardan  suyuk  chikindi  kuvurlar 

yordamida  chikariladi;  b)  Kattik  va  suyuk  chikindilarni  olib  chikib  ketish  uchun 

tozalash  sistemasi  ishlaydi.  3.  Kanalizatsiya  utkazilmagan  turar  joylar.Bunda 

xamma chikindilar, (suyuk,kattik) olib chikib ketish,tozalash yordamida tashiladi. 

Qattiq chiqindilarni tozalash. 

Odatda 4— kavatli va undan kuprok kavatli binolarda tuplangan axlatlarni olib 

chikib ketishga muljallab xar bir uy kavatidan yukoridan pastga utadigan kuvurlar 

urnatiladi.Axlat  tortgich  trubalar  tik  urnatilgan  kanal  bulib,xar  bir  kavatning 

zinopoya  maydonchasida  axlat  kabul  kiluvchi  kopkokli  moslama  tuynuklari 

urnatiladi.Imoratning eng pastki kavatida axlat yigiladigan bunker kuyiladi.Bunker 

yakinida shamollatish ventilyasiyasi urnatilgan buladi.Xar bir kishiga yil davomida 

0,4—,5 m


chikindi yigiladi. 

Axlatlarni zararsizlantirish va ulardan foydalanish. 

Umuman,axoli  turar  joyida  tuplanadigan  axlatlarni  axlatxonalarga  tashlash 

allakachonlar  gigiena  fani  tomonidan  koralangan.Bu  iktisodiy  jixatdan 

samarasiz,iflosgarchilikka yul kuyadigan usuldir. 

Axlatlarni  ikki  yul  bilan  zararsizlantirish  va  ulardan  foydalanish  mumkin.  a) 

biotermik  usul-ya’ni  axlatni  kompost  kilish,issikxonalarda  foydalanish  va 

mukammallashtirilgan  axlatxonalarda  zararsiz  xolatga  keltirish;  b)  axlatni 

kuydiriladigan,sortlaydigan zavodlarida zararsizlantirishdir. 

Biotermik  usul  tuprok  bilan  zararsizlantirish  usuliga  uxshaydi,asosan  organik 

moddalarning  bioximik  parchalanish  jarayonlari  mikroorganizmlar  xisobiga 

buladi,ammo jarayon yukori xaroratda jadalrok utib,tezrok nixoyasiga etadi. 

Axlatlarni  kompostlash.Bu murakkab  aerobli  biologik  jarayonda  organik 

moddalar  tez  chiriydi  va  usimliklar  tomonidan  yaxshi  uzlashtiriladigan  xolga 

keladi.Jarayon  gumus  degan  moddaning  sintezi  bilan  davom  etadi.  Kompostlash 

natijasida axlatdan bir xil rangli,gungga uxshash modda paydo buladi. 



 

54 

 

Tabiiy  xolatda  kompost  jarayoni  bir  yil  davom  etishi  mumkin.Mexanizmlar 



yordamida  zararsizlantirish  1— kunda  tugashi  mumkin.Kompostlashda  axlatlarni 

uz-uzidan kizishib temperaturasi kutarilib,kattik axlatlar yaxshi zararsizlantiriladi. 

Kompostlashda 

axlat 


xarorati 

60—


o

 

S kutarilib 



kasal 

chikaruvchi 

mikroorganizmlar,gijja tuxumlari va xasharotlar,mayda tuxumdan chikkan kurtlari 

xam  kiriladi,demak  odamlarni  sogligi  uchun  xavfli  bulgan  axvol  uz-uzidan 

yukoladi. 

Agar,axlatning tarkibiy kismini kuprok ozik-ovkat tashkil kilsa, uning namligi 

65%  dan  oshik  bulgani  uchun  bunday  axlatlarni  kompostlash  yuli  bilan 

zararsiz,xolatga  keltirib  bulmaydi.Axlat  chikindilar  yukori  namli  bulsa,ularda 

shamollash  jarayonlari  buziladi.Kompost  nafas  ololmaydi.  SHuning  uchun  xam 

chikindi axlatlarning namligi 45— % atrofida bulgani maksadga muvofikdir. 

Xammaga  ma’lumki,shaxar  va  kishloklarda  yigilgan  axlatlar  doimo  kishlok 

xujaligida  ishlatilavermaydi.SHuning  uchun  xam  ortikcha  axlatlarni  zararsiz 

xolatga  keltirish  maksadida  takomillashtirilgan  axlatxonalar  shaxarlarning 

tashkarisiga  eng  kamida  1000 metrli  masofada  uyushtiriladi.  Keltirilgan 

axlatlarning  usti-yoni  0,25—,5 metr  kalinlikda  tuprok  bilan  berkitiladi.Bu 

axlatlarni  pashshadan,atrof-muxitni  noxush  xidlardan  xoli  kiladi.Tuprok  bilan 

berkitilgan  axlat  ichida  bioximik  jarayonlar  kechadi.Bu  jarayonlarxarorat 

kutarilishi  bilan  boradi,u  60—

o

  S ga  kutariladi,organik  moddalar  gumusga 



aylanadi,patogen  mikroblar  va  gijja  tuxumlari  kiriladi.Takomillashtirilgan 

axlatxonalar tuldirilgandan sung ular ustiga tuprok tortiladi, tekslanadi,tugrilanadi 

va daraxtzorlarga aylantiriladi. 

Axlatlarni  yokish  yuli  bilan  zararsizlantirish.  Bu metodning  boshkalardan 

afzalligi  shundaki,chikindi  axalatlar  epidemiologik,gigienik  toiondan  xavf 

tugdirmaydigan va tejamkor usuldir.Bunda axlatlarni zararsiz xolatga keltirish tez 

va  kat’iy  buladi,axlat  uzok  masofaga  tashib  yurilmaydi,er  maydonlari  kup  talab 

kilinmaydi,axlat  yonishidan  xosil  bulgan  issiklik  xalk  xujaligida  ishlatilishi 

mumkin. 

Axlat yokish kuyidagi xollarda tavsiya etiladi; 




 

55 

 

1.Axlat  mikdori  juda  kup  bulgan  shaxarlarda  er  maydonlarini  ajratish  kiyin 



bulganda,axlatxonalar shaxar territoriyasidan ancha uzok bulganda. 

2.Kurort,dam  olish  uyi,sanatoriyalari  bulgan  shaxarlarning  chikindilarini  tez 

yukotish uchun sharoit bulmaganda; 

3.Sanoat  korxonalari  joylashgan  joylarda,masalan,kumir  ishlab  chikadigan 

rayonlarning  axlati  tarkibida  juda  kup  yonmagan  kumir  chikindilari  bulib,ularni 

kompost uchun ishlatib bulmaydi,unday axlatlarni yokish mumkin; 

4.Epidemiologik jixatdan xavf tugdiradigan kasalxona,sanatoriya veterinariya 

muassasalari va boshkalarning axlatlari kuydirib zararsizlantirish tavsiya etiladi. 

CHikindi  axlatlarni  kuydirish  uchun,ular  kuruk,yangi  chirimagan,  namligi 

45% dan oshmagan bulishi kerak. 

Katta  shaxarlarda  juda  kup  axlatlar  yigiladi,shuning  uchun  iktisodiy  jixatdan 

ancha  samarali  bulgan  chikindi  saralash  zavodlar  kurish  zamon  talabiga  javob 

beradi.Axlat  saralash  zavodlarining  kurishdan  maksad  uning  tarkibidagi  xamma 

kerakli moddalarni ajratib olish va xalk xujaligini ma’lum soxalarida ishlatishdir. 

Alatlarni saralash zavodida kuyidagi ishlar bajariladi: 

-axlatni kabul kilish va saralash; 

-kerakli  chikindilarni,jumladan,kogoz,temir-tersak,kiyim-kechak,  butilkalar 

va boshkalarni ajratib olish: 

-mayda chikindilarni elakdan utkazib ajratib olish va ugit sifatida ishlatish: 

-koldik axlatlarni yokish,issigidan foydalanish. 

Axlat  tashlaydigan  maydonalar.Ularni  kurishdan  maksad  tashki  muxitni-

atmosfera  xavosini,suv  xavzalarni,er  osti  suvlarini,tuproni  ifloslanishi  oldini  olish 

va  shu  yul  bilan  kishilarning  sixat-salomatligini  saklash.Axlat  tashlaydigan 

maydon  axoli  turur  joylaridan  500 metr  narirok  maydonlarda  (chukurliklarda) 

tashkil kilinadi. 

Keyinchalik 

bu 

maydonlar 



tekislanib,tuprok 

bilan 


kumiladi,sungra 

daraxtzorlarga  aylantiriladi.Axlatxonalarning  tagi  suv  utkazmaydigan  kilib 

kuriladi,axlat  tashlangach,  0,2—,3 metr  kalinlikda  yoyiladi,sungra  tuprok  bilan 

berkitilidi. 




 

56 

 

Axlatlardan  filtrlanib  okib  tushgan  suv,yomgir  suvlari  yigilib,  sung 



zararsizlantiriladi.AKSH,GFR da axlatlarning 80% i shunday tarzda yukotiladi. 


Download 0,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish