Xo’jalik yurituvchi subyektning buxgalteriya balansi aktivi tahlili 1-jadval

Ushbu hisobot “NAVOIYAZOT” AJning (bunday buyon matnda – xo’jalik yurituvchi subyekt) 2020-yil uchun tuzilgan “Buxgalteriya balansi” tahlili (1-shakl)ni o’z ichiga oladi.

Xo’jalik yurituvchi subyektning buxgalteriya balansi aktivi tahlili
1-jadval

№	Mol-mulk (aktiv)ning tarkibi	Yil boshiga		Yil oxiriga		O'zgarishi
		ming so'm	%	ming so'm	%	ming so'm	%
1	Uzoq muddatli aktivlar	11 319 403 873,00	90,95%	13 102 673 275,00	93,50%	-1 783 269 402,00	3,45%
2	Joriy aktivlar	1 126 334 752,00	9,05%	909 401 487,00	6,50%	216 933 265,00	-2,55%
	Shu jumladan:
2.1	Zaxira va xarajatlar (140+190+200)	700 610 370,00	5,63%	650 591 861,00	4,65%	50 018 509,00	-0,98%
2.2	Debitorlar (210)	137 230 817,00	1,11%	125 426 731,00	0,89%	11 804 086,00	-0,22%
2.3	Pul mablag'lari va qimmatli qog'ozlar (320+370+380)	288 493 632,00	2,31%	133 382 895,00	0,96%	155 110 737,00	-1,34%
	Balans aktivining JAMI	12445738925,00	100,00%	14012074762,00	100,00%	-1566335837,00	-

1-jadval va 1-grafikda keltirilgan ma’lumotlarga binoan, xo’jalik yurituvchi subyektning yil boshida 36 250 088 159,00 ming so’mlik mulki bo’lib, bu ko’rsatkich yil oxirida 36 794 808 596,00 ming so’mni tashkil etgan. Demak, xo’jalik yurituvchi subyektning mol-mulki hisobot davrida 544 720 437,00 ming so’mga, yoki 1,5 % ga ortgan. Bu ko’payish asosan joriy aktivlarning, ya’ni zaxira va xarajatlarning 351 825 747,00 (9 792 238 653,00 - 9 440 412 906,00) ming so’mga, debitorlarning 1 025 835 867,00 (2 724 617 206,00 - 1 698 781 339,00) ming so’mga ortishi hisobiga yuz bergan. Uzoq muddatli aktivlar esa 623 889 600,00 (23 639 636 266,00 - 24 263 525 866,00) ming so’mga, ya’ni 2,57 % ga kamayishi esa xo’jalik yurituvchi subyekt uchun ijobiy holat deb qarab bo’lmaydi.
Tahlil natijalariga binoan xo’jalik yurituvchi subyektning mol-mulkining ko’payishida debitorlar salmoqli xissaga ega. O’tgan yili bu ko’rsatkich jami mol-mulkning 4,69 % ini tashkil etib, hisobot davrida 2,71 (7,40) birlikka ortgan.
Zaxira va xarajatlarning 351 825 747,00 ming so’mga ko’paygani ijobiy holat. Sababi bu o’sish ishlab chiqarish zaxiralari xissasiga to’gri keladi.
Shuningdek, debitorlik qarzlarining 1 025 835 867,00 ming so’mga ortishi xo’jalik yurituvchi subyekt uchun salbiy holat deyish mumkin. Negaki, xo’jalik yurituvchi subyektning tashqarida yurgan, olishga tegishli bo’lgan qarzlarini kata qismini qaytarib olinmagan.
Yuqoridagi tahlil natijalariga ko’ra xo’jalik yurituvchi subyekt debitorlik qarzlarini undirish ishlarini amalga oshirishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Negaki, debitorlik qarzlarini vaqtida undirilmasligi uning moliyaviy holatini pasaytirishi mumkin.

Xo’jalik yurituvchi subyektning buxgalteriya balansi passivi tahlili
2-jadval

№	Manbalar (passiv)ning tarkibi	Yil boshiga		Yil oxiriga		O'zgarishi
		ming so'm	%	ming so'm	%	ming so'm	%
1	O'zlik mablag'lari manbalari	1 123 241 017,00	9,02%	1 153 579 438,00	8,23%	-30338421,00	0,79%
2	Majburiyatlar	11 322 497 608,00	90,98%	12 858 495 324,00	91,77%	-1 535 997 716 ,00	4,19%
	Shu jumladan:
2.1	Uzoq muddatli majburiyatlar (490)	10 213 161 606,00	82,06%	11 531 303 336,00	82,20%	-1 318 141 730,00	-0,14%
2.2	Qisqa muddatli kredit va qarzlar (730, 740)	1 576 275,00	0,01%	301 576 410,00	2,15%	-300 000 137,00	-2,14%
2.3	Kreditorlik qarzlari (601)	700 056 072,00	5,62%	1 014 007 149,00	7,23%	-313 951 077,00	-1,61%
	Balans passivining JAMI	12445738625,00	100,00%	14012074762,00	100,00%	-1566335837,00	-

2A-grafik



2B-grafik

2-jadval va 2-grafikda keltirilgan ma’lumotlarga binoan, jami manbalarhisobot davrida 544 720 437,00 ming so’mga, yoki 1,5 % ga ortgan. Xususan, o’zlik mablag’lari manbalari 1 279 277 669,00 (16 154 083 174,00 - 17 433 360 843,00) ming so’m, ya’ni 7,3 % ga kamaygan va majburiyatlar esa 1 823 998 106,00 (20 640 725 422,00 - 18 816 727 316,00) ming so’mga, ya’ni 9,7 % ga ortgan.

Hisobot davrida xo’jalik yurituvchi subyektning o’zlik mablag’lari manbalari 7,3 % ga kamaygani va majburiyatlari9,7 % ga ko’paygani uning uchun ijobiy holat emas. Sababi, mablag’lar manbayi tarkibida majburiyatlarning ortishi xo’jalik yurituvchi subyektningmustaqillik darajasini pasaytirishi mumkin. Tahlil natijalariga binoan, hisobot yilida xo’jalik yurituvchi subyekt 36 794 808 596,00 ming so’mlik mulkga ega bo’lib, uning 56,1 foizi chetdan jalb qilingan mablag’lar hisobiga shakllangan. O’z navbatida majburiyatlarning asosiy qismini uzoq muddatli bank kreditlari tashkil etgan.
3-jadval
Xo’jalik yurituvchi subyektning buxgalteriya balansi aktivi va passivini harakatchanligiga ko’ra tahlili
(ming so’m

Aktiv	Yil boshiga	Yil oxiriga	Passiv	Yil boshiga	Yil oxiriga	To’lash uchun mablag’larning yetishmasligi(+,-)
						Yil boshiga	Yil oxiriga
1.Doimiy harakatdagi aktivlar (320, 370, 380)	288 493 628,00	421 876 523,00	1.Muddati kelgan to’lov majburiyatlar (601)	700 059 072,00	1 014 007 149,00
2.Tez sotiluvchi aktivlar(210)	137 230 817,00	125 426 731,00	2.Qisqa muddatli passivlar (600-601)	409 276 930,00	313 184 839,00
3.Sekin sotiluvchi aktivlar (140, 190, 200)	700 610 307,00	650 591 861,00	3.Uzoq muddatli passivlar (490)	10 213 161 606,00	11 531 303 336,00
4.Qiyin sotiluvchi aktivlar (130)	11 319 403 873,00	13 102 673 275,00	4.Doimiy passivlar (480)	1 123 141 017,00	1 153 579 438,00
JAMI:	12 445 711 625,00	14 300 568 390,00	JAMI:	12 445 638 625,00	14 012 074 762,00

3-

jadval ma’lumotlariga binoan xo’jalik yurituvchi subyektning balansi aktivi va passivini harakatchanligiga ko’ra tahlil etganda quyidagi shartlar bajarilishini ko’rish mumkin: 4-jadval

Yil boshida	Yil oxirida
847 368 048 < 1 847 641 630	638 316 471 < 1 8
1 698 781 339 > 201 758 222	2 724 617 206 > 53 414 207
9 440 412 906 < 16 767 327 464	9 792 238 653 < 18 758 318 766
24 263 525 866 > 17 433 360 843	23 639 636 266 > 16 154 083 174

4-jadval natijalariga binoan xo’jalik yurituvchi subyektning moliyaviy holatiyil boshida ham, yil oxirida ham deyarli bir xil darajada bo’lgan. Ammo, yil boshida xo’jalik yurituvchi subyekt doimiy harakatdagi aktivlari (A1) bilan muddati kelgan passivlarni (P1) 45,9 % qoplagan. Yil oxirida esa bu ko’rsatkich 34,9 % ni tashkil etgan. Bu kamayish xo’jalik yurituvchi subyekt uchun ijobiy holat emas. Xulosa tarzda aytish mumkinki, xo’jalik yurituvchi subyekt faoliyatida mutlaq moliyaviy barqarorlikka erishish uchun tegishli harakatlarni amalga oshirishi lozim hisoblanadi.

5-jadval
Xo’jalik yurituvchi subyektning tovar-moddiy zaxiralarining qoplashga tegishli manbalar bilan ta’minlanganligi tahlili
(ming so’m hisobida)

№	Ko‘rsatkichlar	Yil boshiga	Yil oxiriga	Farqi (+, -)
1	O'z mablag'lari manbalari, 480-satr	1123241017.00	1153579438.00	1 123 241 017,00
2	Uzoq muddatli aktivlar, 130-satr	11319403873.00	13102673275.00	1 783 269 432,00
3	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga tegishli o'z mablag'lar manbalari (1-2)	-10 196 162 856,00	-7 485 553 092,00	-17681715948,00
4	Uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlar, 570 va 580 satrlar yig'indisi	409144157,00	310142813,00	-99 001 344,00
5	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga tegishli o'z mablag'lar manbalari hamda uzoq muddatli bank kredirlari va qarzlar (3+4)	−9 787 018 699,00	-7 175 410 279,00	1 325 853 709,00
6	Qisqa muddatli bank kreditlari va qarzlar, 730, 740 va 750 satrlar yig'indisi	201 758 222,00	53 414 207,00	-148 344 015,00
7	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga tegishli jami manbalar, (5+6)	-9 585 269 477,00	11 276 866 748,00	1 177 509 694,00
8	Tovar-moddiy zaxiralarning jami, 140-satr	690791967.00	564726832.00	487 244 220,00
9	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga o'z mablag'lar manbalarining yetarliligi yoki yetishmasligi, (3-8)	-8 122 722 235,00	-9 265 354 524,00	-1 142 632 289,00
10	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga o'z mablag'lar manbalari hamda uzoq muddatli bank kredirlari va qarzlarining yetarliligi yoki yetishmasligi, (5-8)	9 505 370 889,00	9 443 651 109,00	838 609 489,00
11	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga jami manbalarning yetarliligi yoki yetishmasligi (7-8)	8 806 799 842,00	9 497 065 316,00	690 265 474,00

5-jadval ma’lumotlariga ko’ra xo’jalik yurituvchi subyektida o’z mablag’lari manbayi hisobot davrida 1 279 277 669,00 (16 154 083 174,00 -17 433 360 843,00) ming so’mga kamaygan.Shuningdek, uning uzoq muddatli aktivlari ham 623 889 600,00 ming so’mga kamaygan.
Ikki ko’rsatkichning ta’sirida xo’jalik yurituvchi subyektning tovar-moddiy zaxiralarini qoplashi uhcun o’z mablag’lari manbayi 655 388 069,00 ming so’mga kamaygan. Bu xo’jalik yurituvchi subyektuchun salbiy holat hisoblanadi.
Shuning bilan birga xo’jalik yurituvchi subyektning uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlarining hisobot davri oxirida 1 981 241 778,00 ming so’mga oritishi tovar-moddiy zaxiralarini qoplash manbalarini shu miqdorga ko’paytirgan.
Yuqoridagi ko’rsatkichlardan ko’rish mumkinki, tovar-moddiy zaxiralarini qoplash uchun xo’jalik yurituvchi subyektning o’z mablag’lari manbalari yetishmasligi mavjud. Shu sababdan tovar-moddiy zaxiralarini qoplash uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlar hisobiga amalga oshirilgan.
Shuningdek, shuni ta’kidlashimiz mumkinki, xo’jalik yurituvchi subyektining tovar-moddiy zaxiralarini qoplashga tegishli manbalar tahliligi ko’ra, uning moliyaviy holatibarqarordir. Moliyaviy holatni mutlaq barqaror darajaga keltirish uchun esa tovar-moddiy zaxiralarni o’z mablag’lari manbalari hisobiga qoplashni ta’minlash o’rinlidir.