Xodimlarning vazifalari, qoidalarning bajarilishi uchun javobgarlik va nazorat

4-§. Elektr xo‘jaligini tezkor boshqarish
42. Korxona — elektr energiya iste’molchisi elektr xo‘jaligini boshqarish tizimi, butun korxonaning boshqaruv tizimiga birlashgan energoxo‘jaligini boshqarishning tarkibiy qismi hisoblanadi va quyidagilarni ta’minlashi shart:
korxonaning elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojini qondirish uchun uning elektr ta’minoti tizimini tezkor rivojlantirishni;
mehnat samaradorligini oshirish va energotejamkorlik bo‘yicha tadbirlarni amalga oshirish yo‘li bilan elektr xo‘jaligining samarali ishlashini;
uskunalarning ishonchli, xavfsiz va avariyasiz ishlashini oshirishni;
texnik qayta qurollanish va elektr xo‘jaligini rekonstruksiya qilish, uskunalarni modernizatsiyalash yo‘li bilan asosiy ishlab chiqarish fondlarini yangilashni;
yangi texnikani, ekspluatatsiya qilish va ta’mirlash texnologiyalarini, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilishning samarali hamda xavfsiz usullarini joriy qilish va o‘zlashtirishni;
xodimlarning malakasini oshirishni, mehnatning ilg‘or usullarini, iqtisodiy bilimlarni targ‘ib etishni, ratsionalizatorlik va ixtirochilikni rivojlantirishni;
ta’minlovchi energetika tizimi bilan kelishilgan holda elektr xo‘jaligini, shu jumladan o‘zining elektr energiyasi manbalarini tezkor-dispetcherlik boshqaruvini;
o‘zining elektr qurilmalarining texnik holati va avtonom ishlovchi (blok stansiya hisoblanmaydigan) o‘zining elektr energiyasi manbalarining ekspluatatsiyasini nazorat qilishni;
ta’minlovchi energetika tizimi unga bergan ish rejimlariga korxona tomonidan rioya etilishini nazorat qilishni.
43. Elektr ta’minoti tizimi tarkibida o‘zining elektr energiyasi manbalari, elektr tarmoqlari va elektr energiyasi qabul qilgichlari mavjud bo‘lgan korxonalarda ularning ishini, vazifalari quyidagilardan iborat bo‘lgan uzluksiz dispetcherlik boshqaruvi tashkil etilishi kerak:
o‘zining elektr stansiyalari va tarmoqlarining elektr ta’minoti uzluksizligini belgilovchi ish rejimlarini ishlab chiqish, ta’minlovchi energetika tizimi bilan kelishish hamda ularni amalga kiritish;
elektr energiyasi sifatiga bo‘lgan talablarni bajarish;
iste’mol rejimlariga rioya qilgan holda elektr ta’minoti tizimining tejamkor ishlashini va energiya resurslaridan oqilona foydalanishni ta’minlash;
elektr energiyasini ishlab chiqarishda, uni energiyaning bir turidan boshqa turiga o‘zgartirishda, uzatishda, taqsimlashda avariyalar hamda boshqa texnologik buzilishlarning oldini olish va bartaraf etish.
Bunday korxonalarda dispetcherlik boshqaruvi, energetika tizimining milliy dispetcherlik xizmati, elektr tarmog‘i korxonalarining dispetcherlik xizmati yoki tuman elektr tarmog‘ining tezkor-dispetcherlik xizmati bilan kelishuv bo‘yicha amaldagi elektr stansiyalari va tarmoqlarining TEQQ talablariga mos ravishda tashkil qilinishi shart.
Shunday dispetcherlik boshqaruvi xususiy elektr energiyasi manbaiga ega bo‘lmagan, lekin o‘zining elektr ta’minoti tizimida mustaqil elektr tarmog‘i korxonalari mavjud bo‘lgan korxonalarda ham tashkil etilishi kerak.
44. Dispetcherlik boshqaruvi iyerarxik tuzilish bo‘yicha tashkil qilinishi kerak. Bunda tezkor nazorat va boshqaruv funksiyalarining bosqichlar o‘rtasida taqsimlanishi, shuningdek, boshqaruvning quyi bosqichdagilarini yuqoridagilarga bo‘ysunuvi ko‘zda tutilishi kerak.
Korxonalar — elektr energiyasi iste’molchilarining elektr ta’minoti sxemasiga qarab ular uchun dispetcherlik boshqaruvning yuqori bosqichi bo‘lib, ta’minlovchi energetika tizimining dispetcher xizmatlari (energetika tizimining milliy dispetcher xizmati, elektr tarmoqlari korxonalarining dispetcherlik xizmati yoki tuman elektr tarmog‘ining tezkor-dispetcherlik guruhi) korxonaning dispetcher xizmati hisoblanadi.
Dispetcherlik boshqaruvi vazifalarini hal etish uchun iste’molchi ta’minlovchi energetika tizimning dispetcherlik punktlari bilan zarur aloqa va telemexanika vositalariga ega bo‘lishi shart.
45. Har bir dispetcher bosqichi uchun uskunalar va inshootlar boshqaruvining ikki toifasi — tezkor boshqaruv va tezkor yurituv belgilangan bo‘lishi shart.
46. Navbatchi dispetcherning tezkor boshqaruvida ular yordamida bajariladigan operatsiyalar bo‘ysinuvidagi tezkor xodimning harakatini muvofiqlashtirishni, bir nechta obyektlarda rejimlarni kelishib o‘zgartirishni talab qiladigan uskuna, elektr uzatish tarmoqlari, tok o‘tkazgichlar, releli himoya qurilmalari, avariyaga qarshi va rejim avtomatikasi tizimining apparaturasi, dispetcherlik va texnologik boshqaruv vositalari bo‘lishi kerak.
Ko‘rsatilgan uskunalar va qurilmalarda operatsiyalar navbatchi dispetcher rahbarligida o‘tkazilishi shart.
47. Navbatchi dispetcher tezkor yurituvida turli energetika obyektlarining xodimlari harakatlarini muvofiqlashtirish talab etilmaydigan, lekin ularning holati va rejimi elektr tarmog‘ining rejimiga va ishonchliligiga, shuningdek, avariyaga qarshi avtomatika qurilmalarini sozlashga ta’sir ko‘rsatadigan uskunalar, elektr uzatish tarmoqlari, tok o‘tkazgichlar, releli himoya qurilmalari, avariyaga qarshi va rejim avtomatikasi tizimlarining apparaturasi, dispetcherlik va texnologik boshqaruv vositalari bo‘lishi kerak.
Ko‘rsatilgan uskunalar va qurilmalarda operatsiyalar navbatchi dispetcher ruxsati bilan amalga oshirilishi shart
48. Korxona elektr ta’minoti tizimining barcha elektr uzatish tarmoqlari, tok o‘tkazgichlari, uskunalari va qurilmalari dispetcherlik boshqaruvi bosqichlari bo‘yicha taqsimlanishi shart.
Korxona navbatchi dispetcherining tezkor boshqaruvidagi yoki tezkor yurituvidagi elektr uzatish tarmoqlari, tok o‘tkazgichlar, uskunalar va qurilmalar ro‘yxati ta’minlovchi energetika tizimining tezkor-dispetcherlik boshqaruv bo‘yicha qarorlarini hisobga olgan holda tuzilishi, u bilan kelishilgan bo‘lishi va korxonaning texnik rahbari (bosh muhandisi) tomonidan tasdiqlangan bo‘lishi kerak.
49. Dispetcherlik boshqaruvining turli bosqichlaridagi xodimlarning o‘zaro munosabatlari o‘rnatilgan tartibda kelishilgan va tasdiqlangan tegishli nizomlarda hamda yo‘riqnomalarda tartibga solingan bo‘lishi shart.
50. Elektr xo‘jaligini tezkor boshqaruv tizimiga ega har bir korxona vazifalari quyidagilardan iborat bo‘lgan bo‘lishi shart:
talab qilingan, shu jumladan energetika tizimi tomonidan berilgan ish rejimlarini yuritish;
elektr qurilmalarida almashlab ulashlarni amalga oshirish;
avariyali buzilishlarni bartaraf etish va elektr energiyasi iste’molining talab etilayotgan rejimini tiklash;
elektr qurilmalarida ta’mirlash ishlarini bajarishga tayyorlash.
51. Tezkor boshqaruvning tashkiliy tuzilishi va shakli korxona rahbariyati tomonidan energetika xizmati haqidagi nizomga muvofiq xizmat ko‘rsatishning hajmidan, uskunalarning murakkabligidan va ishning necha smenaligidan kelib chiqqan holda belgilanadi.
52. Elektr xo‘jaligini tezkor boshqarish boshqaruv panelidan (punktidan), dispetcherlik boshqaruv punktidan yoki ushbu maqsad uchun moslangan boshqa elektrotexnik xonadan amalga oshiriladi.
Tezkor boshqaruv punktlari zarur aloqa vositalari bilan jihozlanadi.
53. Tezkor boshqaruv panellarida (punktlarida) va shu maqsadda moslangan boshqa xonalarda quyidagilar bo‘lishi shart:
korxonaning elektr ta’minoti sxemalari;
tezkor hujjatlar (tezkor jurnal, naryadlar, almashlab ulash blankalari va boshqalar);
tezkor ishni yuritish uchun ro‘yxatlar va yo‘riqnomalar;
yong‘in o‘chirishning birlamchi vositalari va yong‘in xaqida avtomatik ravishda xabar berish qurilmalari;
elektr xonalari, kuch panellari, shkaflar va boshqalarning kalitlari uchun qulflanadigan quti, shuningdek, qoidalarda ko‘zda tutilgan boshqa vositalar va hujjatlar.
54. Tezkor xizmat ko‘rsatish quyidagilardan iborat:
barcha elektr uskunalarning holatlari va ish rejimlarini doimiy nazorat qilish;
uskunalarni davriy ko‘rikdan o‘tkazish;
uskunalardagi elektr qurilmalarida rejada ko‘zda tutilmagan, hajmi katta bo‘lmagan ishlarni (joriy ekspluatatsiya qilish tartibida bajariladigan ishlar ro‘yxatiga binoan) bajarish;
tezkor almashlab ulashlarni amalga oshirish;
ta’mirlash brigadalari uchun sxemalar va ish joylarini tayyorlash, ularning ishlashiga ijozat berish, ish paytida ularni nazorat qilish hamda barcha ishlar tugagandan so‘ng sxemani tiklash.