Xi—xv асрларда франция

Ko’rgazmali materiallar:  

1    O’quvchi  darsni  tushunishini,  hamda  har  bir  o’quvchining  ongida  bir  xil  tushuncha 

hosil bo’lishini ta’minlaydi. 

2    O’quvchilarning  diqqatini  biror  narsaga  markazlashtirish  orqali,  ularda  qiziqish 

o’yg’otadi va bu qiziqish so’nmasligini ta’minlaydi. 

      Turli  uslublardan  foydalanish  orqali  o’quvchilarni  biror  narsaga  undaydi,  ularning 

hayolotini uyg’otish yuli bilan, ularni motivatsiyalaydi. 

3    Vaqt  tejalishini  ta’minlaydi,  chunki  bunda  batafsil  va  so’zma-so’z  og’zaki 

tushuntirishlar talab etilmaydi. 

4     Real  modellarni  ishlatishda  va  diagrammalarni  ishlab  chiqishda  o’quvchilar 

qatnashishi imkoniyatini beradi. 

5    O’tilgan  mavzuning  mazmunini  turli  yo’llar  bilan  qisqacha  umumlashtirilishi  orqali 

o’rganish jarayonini jipslashtiradi. 

Ko’rgazmali materiallar-jihozlarning quyidagi asosiy turlari mavjud:  

---

 

75 

1    Sinf doskasi (hozirda u turli ranglarda bo’lishi mumkin). Doskaga odatda dars paytida 

yoziladi, lekin zarur ma’lumotlarni doskaga oldindan yozsa ham bo’ladi. 

                             

 

2   Maxsus oq taxta (doska). Ularga odatda maxsus markerlar bilan yoziladi. 

                                   

 

3    Magnit  doskalar.  Ular  odatda  o’rtacha  qalinlikdagi  maxsus  metall  yoki  qora  metall 

qoplamalaridan tayyorlanadi. Bunda ko’rgazma materiallar taxta yoki 

     plastmassadan tayyorlanib, ularning orqa qismiga magnitlashtirilgan disklar qotiriladi. 

                                         

 

---

 

76 

4   Flipcharatlar. Ularga dars davomida maxsus qalam bilan yozib boriladi (zarur bo’lgan 

paytda kerakli yozuvlar flipchartalarga oldindan yoziladi). 

                                      

 

5    Jadvallar,  plakatlar,  diagrammalar,  xaritalar  va  kattalashtirilgan  suratlar.  Bu 

materiallar odatda yetarli darajada yirik bo’lib, ularni ko’rsatishda proyektorlardan 

     foydalanish zaruriyati bo’lmaydi.                                                                              

6    Proyektor  va  slaydlar.  Odatda  bunday  slaydlar  oldindan  tayyorlaniladi  yoki  bo’sh 

slaydlarga mashg’ulot davomida markerlar yordamida yozuvlar yoziladi. 

7    Yassi  ekranli  kompyuter  proyektorlari  va  “Microsoft  Power  Point”  kompyuter 

dasturi.   

8   Taxtalarga o’rnatilgan noto’g’ri yig’ilgan qismlarning asl nusxasi.  

9    Video  tasvir  materiallari  (tijorat  maqsadida  ishlab  chiqarilgan,  hamda  o’quv  yurtlari 

tomonidan ishlab chiqilgan). 

10 Turli jihozlarning nusxalari va modellari, shu jumladan ularning ishlaydigan va tahlil 

qilinadigan, yoyiq nusxalari. 

11  Kabel  televideniyasi.  Bunda  bu  televideniya  orqali  murakkab  va  oddiy  ko’z  bilan 

kuzatish  murakkab  bo’lgan  ba’zi  ish  jarayonlarini  o’quvchilarning  keng  ommasiga 

namoyish qilish mumkin. 

---

 

77 

12 Maxsus qo’llanmalar, darsliklar va tarqatma materiallar. 

Ko’rgazmali materiallarni tayyorlash. 

Ko’rgazmali materiallarni tayyorlashga asosan qo’yidagilar talab etiladi: quvvat, hayol va 

tashabusskorlik. Ko’rgazmali  materiallarni  tayyorlashda  zarur  bo’lgan  vositalarni, 

albatta, topish qiyin emas, lekin ularni ishlab chiqish uchun zarur bo’lgan vaqt va fikrlar 

har doim ham yetishmaydi. Hattoki, faqat bitta mashg’ulotda ishlatiladigan ko’rgazmali 

materiallarning  ishlab  chiqilishi  muhim  ahamiyatga  ega.  Mashg’ulotlarini  va  darslarini 

bir necha bor qaytarib o’tadigan o’qituvchilarga esa bunday materiallar ularning faoliyat 

va  mehnat samaradorligini  oshirishda  yordam  beradi.  Kompyuterda  ishlash  imkoniyati 

bor o’qituvchilar  “Microsoft Power Point” singari kompyuter dasturlari yordamida juda 

samarali ko’rgazmali materiallar tayyorlashlari mumkin.   

Ko’rgazmali materiallar taqdimoti bo’yicha jihozlarning nazorat ro’yxati. 

Ko’rgazmali  materiallar  va  jihozlarni  ishlatishdan  oldin,  quyidagi  savollarga  javob 

berishingiz zarur bo’ladi: 

  Menga qanday jihozlar kerak? 

  Bunday jihozlar qayerda bor? 

  Bunday 

jihozlar 

sinfxonaga 

qachon 

va 

sinfxonaning 

qayeriga o’rnatilishi   kerak? 

  Ularni sinfxonalarga o’rnatilishini kim tashkillashtiradi? 

  

Sinf doskasi - oq bo’r, rangli bo’rlar, uchirg’ich, doska tozalagichi, ko’rstakich tayoqcha 

Ko’zlanyotgan maqsadlar uchun sinf doskasi yetarli darajada kattami? 

                Sinf doskasi tozalanganmi? 

                Sinf doskasida bo’r va uchirg’ich bormi? 

                Doska tozaligichi namlanganmi? 

                Sinfxonada lineyka yoki boshka ko’rsatkich tayoqchasi bormi? 

 Sinf oq doskasi - maxsus marker, uchirg’ich, ko’rsatkich tayoqcha 

                Ko’zlanyotgan maqsadlar uchun sinf oq doskasi yetarli darajada kattami? 

                Sinf doskasi tozalanganmi? 

                Sinfxonada maxsus marker va uchirg’ich bormi? 

                Sinfxonada lineyka va ko’rsatkich tayoqchasi bormi? 

---

 

78 

Flipcharta  -  flipcharta  shtativi  yoki  tirkagichi,  zarur  formatdagi kog’oz  taxtasi,  maxsus 

markerlar 

                Tayyorlangan betlar kog’oz taxtasiga puxta mahkamlanganmi? 

                Xonada markerlar bormi? Ular xar hil rangdami? 

                Markerlar maxsus suyuqlik bilan to’ldirilganmi (yoki ular bo’shmi)? 

                Flipcharta tirkagichi yaxshi o’rnatilganmi? 

               Mashg’ulot  davomida  ishlatiladigan  maxsus  betlarga  qisqichlar o’rnatganmisiz 

yoki ularning burchagini bukkanmisiz? 

Proyektor  -  tayyorlangan  slaydlar,  toza  slaydlar,  ekran,  maxsus  markerlar,  qo’shimcha 

elektr lampochkasi  

  Elektr rozetkalari qayerda joylashgan? 

  Qo’shimcha elektr uzatgich simlar talab qilinadimi? 

  Proyektordan uzatilayotgan rasm ekranga markazlashtirilganmi? 

  Proyektordan 

uzatilayotgan 

rasm 

trapezoid 

shakllda 

aks 

etishini oldini olish maqsadida ekran egiltirib joylashtirilganmi? 

  Tayyorlangan 

slaydlar 

ularning 

ishlatilishi 

ketma-

ketligida taxlanganmi? 

  Slaydlar proyektor oynasida tekis joylashyapdimi? 

  Toza slaydlar yoningzda bormi? 

  Mavjud markerlar tekis va anik yozadimi? 

Televizor-Videmagnitofon.  

                Elektr rozetkalari qayerda joylashgan? 

                Elektr uzatgich qo’shimcha simlari zarur bo’ladimi? 

                Jihozlarni mo’ljallangan joyga o’rnatib, ularni ishlatib ko’rdingizmi? 

                Zarur videomagnitfon/video kasseta tanlanildimi? 

Yassi ekranli kompyuter proyektori. 

  Elektr rozetkalari qayerda joylashgan? 

  Elektr uzatgich qo’shimcha simlari zarur bo’ladimi? 

  Jihozning hamma qismlari tug’ri ulanganmi? 

  Jihozni 

ishlashini 

uni 

o’rnatilishi 

mo’ljallangan 

joyda 

tekshirib ko’rdingizmi? 

---

 

79 

  Zarur barcha kompyuter dasturlari o’rnatildimi? 

  Zarur  bo’lgan  paytda  maxsus  texnik  xodimni  chaqirtirish 

imkoniyati bormi 

           Xulosa  qilib  aytadigan  bo’lsak,  dars  jarayonida  ko’gazmali  qurollardan 

foydalanish bugungi kun zamonaviy dars talablariga  to’la mos kelishini ko’rib chiqdik. 

Shunday ekan o’z dars ishlanmamda undan foydalandim.