Xix asr oxiri XX asr boshlarida olamda bo'lib o'tgan aniq ijtimoiyiqtisodiy



Download 21,08 Kb.
bet1/3
Sana04.01.2021
Hajmi21,08 Kb.
#54590
  1   2   3
Bog'liq
10.1-мавзу(1-u)


1. Institutsionalizmning asosiy xususiyatlari

XIX asr oxiri - XX asr boshlarida olamda bo'lib o'tgan aniq ijtimoiyiqtisodiy

o'zgarishlar tufayli jahondagi marnlakatlarning salohiyati

keskin o'zgardi, ilgari ilg'or bo'lgan davlatlar 2-o'rinlarga (Angliya,

Fransiya), nisbatan qoloq bo'lgan davlatlar esa l-o'rinlarga chiqib

olishdi (AQSH, Gennaniya). Xuddi shu davrda yetakchi marnlakatlarda

erkin raqobatga asoslangan iqtisodiyotdan ko'pincha monopolistik

(mono-bir) iqtisodiyotga o'tish kuchaydi. Monopoliya kuchayishi

monopol foyda olishga imkon yaratdi va iqtisodiy rivojlanishga salbiy

ta'sir qila boshladi. Shu sababli antimonopol choralar qo'llash g'oyasi

ilgari surildi, bu birinchi AQSHda ro'y berdi. Keyinchalik (va hozirda)

barcha davlatlar bunday chorani qo'llaydilar.

Antitrest siyosati yo'li bilan iqtisodiyot ustidan ijtimoiy nazoratning

turlicha metod (usul)lari qo'llanila boshlandi. Ana shu usullarning

nazariy asoslari yuzaga keldi va hozirda ham mavjud.

Iqtisodiy ta'limotlardagi institutsionalizm yo'nalishi AQSHda XX

asrning 20-30-yillarida keng tarqaldi, ammo u ancha oldin, XIX asrning

oxirlarida vujudga kelgan (T.Veblenning 1899-yilda chiqqan «Bekorchi

sinflar nazariyasi» asari bilan bog'liq). Bu yo'nalish nomi (lotincha

«instituto») - urf-odat, ko'rsatma, muassasa so'zidan olingan (sanoat

va moliya monopoliyalari, korxonalarning yiriklashuvi va boshqalar),

chunki bu davr rivojlanishi erkin raqobatga asoslangan avvalgi davr

ta'limotlari bilan izohlash mumkin bo'lmay qoldi.

Bu ta'limot YO'nalishi vakillarining flkricha, institutlar jamiyat

rivojlanishining harakatlantiruvchi kuchi bo'lib xizmat qiladi. Bu

tushuncha tagida ijtimoiy hodisalar, masalan, oila, davlat, monopoliya,

kasaba uyushmalari va boshqa muassasalar yotadi, ya'nijamoat ruhining

namoyon bo'lishi, yurish-turish va o'ylash usulini xalqning ma'lum

guruhlari uchun odatiy, an'anaviy, shuningdek, huquqiy, axloqiy va

boshqa ko'rinishlarini o'z ichiga oladi. Bu yo'nalish mafkurachilarining

fIkricha, iqtisodiy kategoriyalar bo'lgan xususiy mulk, soliq, pul,

kredit, foyda, savdo va boshqalar jamiyat ruhining paydo bo'lish

shaklidir. Demak, ular obyektiv iqtisodiy qonunlarning mavjudligini

to'la tan olmaydilar vajamoat ruhiyatining evolutsiyasini tahlil etadilar.

Institutsionalizm ma'lum ma'noda neoklassik yo'nalishga muxolifdir.

Neoklassiklar bozor iqtisodiyotini o'zini-o'zi boshqara oladigan

(A. Srit fIkri) sistema deb qarasalar (sof iqtisodiyot fani), institutsibnalizm

tarafdorlari iqtisodiyot rivojlanishining harakatlantiruvchi

kuchlari moddiy omillar bilan birga, tarixiy kontekstda qaraladigan

ma'naviy, axloqiy, huquqiy va boshqa omillarga ham bog'liq deb o'ylaydilar.

Demak, bu yangi yo'nalishning tadqiqot predmeti sifatida ijtimoiyiqtisodiy,

shu bilan birga, noiqtisodiy muammolarni tahlil etish ilgari

suriladi. .

Tarixiy va ijtimoiy muhit omillarining hisobga olinishi tarixiy maktab

bilan yaqinlikni anglatsa ham, ammo to'la yakdillik yo'q. Yangi yo'nalish

neoklassiklarning marjinalizm g'oyalariga asoslangan matematik va

ekonometrik prinsiplarini keng qo'llaydilar.

Institutsionalizmga xos bo'lgan uslubiy xususiyatiar quyidagilardir:

1) neoklassikaga xos abstraksiyaning yuqori darajasi, ayniqsa, baho

nazariyasining ortodoksal statik xarakteridan qoniqmaslik;

2) iqtisodiy nazariyani boshqa ijtimoiy fanlar bilan integratsiyaga

intilish yoki fanlararo yondashuv ustuvorligiga ishonch;

3) klassik va neoklassik nazariyalarda empirizm (tajribaga suyanish)

yetishmasligidan norozilik, chuqur miqdoriy tadqiqotiar o'tkazishga

chorlash.

Institutsionalizm evolutsiyasi (rivoji)ni uch davrga bo'lish murnkitl.:

1. XX asrning 20-30 yillarida institutsionalizmning keng tarcfaIishi.

Bu davrning bosh mafkurachisi T.Veblendir (1857-1920), uni J.R~




Download 21,08 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish