Xix asr oxiri XX asr boshida o`rta osiyoda ijtimoiy-siyosiy fikr

Yer egaligi shakllari. G’alla yetishtirish qishloq xo’jaligining asosiy tarmog’i bo’lib qolaverdi. Bundan tashqari, butun O’rta Osiyoda sevib iste’mol qilinadigan sholi, jo’xori va suli yetishtirilar edi. XIX asrning 90-yillaridan boshlab, Rossiya bilan savdo-sotiq rivojlanib borgani sayin paxta yetishtirishga ixtisoslashuv ham jadal kechdi.

Xonlikdagi yerlarning asosiy qismi xon va uning amaldorlariga tegishli edi. Amaldor va a’yonlarga haq to’lash uchun puli bo’lmagan Xiva xonlari ularga davlat yerlajani yehson qilishardi. Xonlikdagi hamma yerlaf ikki qismga: sug’oriladigan yerlar — ahya va sug’orilmaydigan yerlar — adraga bo’linar edi. Shuningdek, yer egaligining amlok (davlat yerlari), mulk (xususiy yerlar) va vaqf (masjid va madrasa yerlari) shakllari ham mavjud edi. Xon, amaldorlari va ularning qarindoshlari soliqdan ozod edilar.

Yirik yer maydonlari diniy muassasalar tasarrufida bo’lgan. Xonlikda jami sug’orma yerlarning 40 foizi masjidlar mulkiga berilgan. Masalan, 64 ta masjid va madrasa XIX asrning so’nggi choragida 205 ming tanobdan ziyod yerga egalik

qilgan. Xoniar dindorlarga nisbatan hurmat-izzatdabo’lishgan. Ularning ko’pchiligi soliqlardan ozod yetilgan. XIX asrning oxirida qariyb 4 ming ruhoniylar oilasi barcha soliqlardan ozod yetilgandi⁸.