Xiv bob. Investitsiya loyihalarida noaniqlik va qaltislikni

jadval

Kapital xarajatlarga quyidagilar kiradi

		1- yil (har bir oy kesimida)	2 - yil (har bir kvartal kesimida)	3- yil ( 3 - yildan keyin yillik hisobida)
	A mahsulot
	Mahsulot miqdori (dona)
	Bir donasining narxi
	Jami summasi
	B mahsulot
	Mahsulot miqdori (dona)
	Bir donasining narxi
	Jami summasi
	S mahsulot
	Va hokazo shu tartibda davom ettiring
	Mahsulot miqdori (dona)
	Bir donasining narxi
	Jami summasi
	Uskuna va asboblarni o‘rnatish xarajatlari
	Jami kapital xarajatlar
	Ko‘zda tutilmagan/nazarda tutilmagan xarajatlar
	Jami kapital xarajatlar miqdori

* Mahsulotga to‘lov amalga oshiradigan vaqtda xarajatlar kiritilishi kerak. Xarajatlarni o‘z vaqtida kiritilishi xarajatlarni samarali yuritish imkonini beradi.
Kichik biznesda ham zamonaviy menedjementning ilg‘or mexanizmlaridan foydalanish imkoniyatlari mavjud. (Misol uchun Jist in time, Total quality management).
Misol.
Qurilish materiallari ishlab chiqarish loyihasi uchun ishlab chiqarish rejasini tuzish uslubida quyidagilarni hisobga olish maqsadga muvofiq.

1. 
   Qurilish materiallaridan plastmassa trubalar va plastmassa devorlar ishlab chiqarish uchun bozor o‘rganilgan va uning ijobiy trendga ekanligi aniqlangan. Marketing rejasi tuzilgan. Marketing rejasi ishlab chiqarish rejasiga asos qilib olinishi lozim.
   
2. 
   Shu mahsulotni ishlab chiqarish texnologiyasi, asbob uskunalari va ishlab chiqarish infrastrukturasi mutaxassislar tomonidan aniqlangan va ular yordamida sifatli mahsulot ishlab chiqarish mumkin.
   
3. 
   Ishlab chiqarish liniyalari, sexlarining quvvati aniqlangan. Misol uchun 1 liniya 300 kg massani belgilangan parametrda mahsulotga – trubaga aylantirib bera oladi. 2 liniya 160 kg massani devorbop panelga aylantirib beradi. 3 liniya esa 160 kg massani sovuq o‘tkazmas devorbop materiallarga aylantirib beradi. Ular uchun xomashyo Sho‘rtongaz kimyo kompleksidan sotib olinadi. Har bir liniya bozordagi talabga mos assortimentda va parametrda mahsulotlar yetkazib beradi. Texnologiyadan foydalanish ham qulay, uni maksimal va minimal quvvat bilan ishlatish va xarajatlarni optimallashtirish mumkin. Ishlab chiqarish miqdori va quvvatdan foydalanish texnologiyaning pasporti asosida tashkil etiladi. Ishlab chiqarish 2 smenada tashkil etilishi texnologiyadan samarali foydalanish va xaridorlarning talabini qondirish imkoniyatini beradi.
   

Ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish koeffitsienti quyidagi jadvalda berildi:
Ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish koeffitsienti rejasi (raqamlar shartli)

2. 
   jadval
   

Ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish

	1 yil	2 yil	3 yil	4 yil
Sovuq suv uchun truba F 20 mm	55foiz	68foiz	80foiz	100foiz
Sovuq suv uchun truba F 40 mm	55foiz	68foiz	80foiz	100foiz
Sovuq suv uchun truba F 100 mm	55foiz	68foiz	80foiz	100foiz
Devorbop panel, eni 12,5 sm	55foiz	68foiz	80foiz	100foiz
Devorbop panel, eni 17,0 sm	55foiz	68foiz	80foiz	100foiz
Devorbop panel, eni 22,0 sm	55foiz	68foiz	80foiz	100foiz

Mahsulot ishlab chiqarish va sotish rejasiga yuqoridagi koeffitsiet asos bo‘lib hisoblanadi.

2. 
   jadval Ishlab chiqarish rejasi (raqamlar shartli)
   

	1 yil	2 yil	3 yil	4 yil
Sovuq suv uchun truba F 20 mm	250000	280000	350000	400000
Sovuq suv uchun truba F 40 mm	120000	145000	175000	390000
Sovuq suv uchun truba F 100 mm	61000	73000	96000	132000
Devorbop panel, eni 12,5 sm	120000	145000	190000	256000
Devorbop panel, eni 17,0 sm	92000	120000	160000	210000
Devorbop panel, eni 22,0 sm	50000	71000	92000	120000

Ishlab chiqarishni xom ashyolar va boshqa moddiy resurslar bilan ta’minlanganligi isbotlab berish zarur bo‘ladi. Buning uchun barcha moddiy resusrslar ularni qaysmi ta’minotchidan olinishi ko‘rsatib beriladi. Misolimizda asosiy xomashyo bo‘lib polimerlar granulalari hisoblanadi. Granulalarni maxalliy va jahon bozoridan olinishi rejalashtirilgan.
Garulalar va kerakli mol ichki bozorda mavjud. Moylov materiallari, yumshatuvchi qo‘shimcha, karbonat kalsiy Rossiyadan valyutaga olib kelinadi. Shuningdek Polivinilxlorid, xlorid polietien, dioksid titan, parafin, vosk, akril, kalsiy stearat, stabilizator, kislotalar Xitoydan keltiriladi. Ulardan kafolatli va uzoq muddatli kontrakt tuzilgan, deb har bir korxonaning shartnomalari ilova qilinadi. Shunda xomashyo bilan ta’minlanganlikka ishonch hosil qilish mumkin.
Xomashyo va materiallarga bo‘lgan talab ishlab chiqarish miqdoriga/hajmiga bog‘liq xolda rejalashtiriladi. Ko‘p miqdordagi zaxira omborlar xarajatini ko‘paytirish bilan birga aylanma mablag‘larni samarasiz qilib qo‘yadi.

2. 
   jadval Xom ashyoga bo‘lgan talabning yig‘ma jadvali
   

quyida keltirilgan

Nomi	O‘lchov birligi	Yillik talab	Bir birligining narxi	Yillik qiymati
PVX xomashyosi	tn	420000	100	42 000 000
Mel Kalsit	Tn	40000	10	4 000 000
Va hokazo	...			…
Jami				12 000 000

Shunday qilib, xomashyoga bo‘lgan talab va unga ketadagan mablag‘ ham aniqlandi.
Bundan tashqari, korxonaning yoqilg‘i va energiyaga bo‘lgan talabi, unga ketadigan mablag‘, ishlab chiqarish infrastrukturasi va unga ketadigan mablag‘lar birma-bir aniqlanadi va xarajatlar birma-bir hisoblanadi.
Loyihadagi elektr energiyasiga bo‘lgan talab texnologiyaning pasportidan, texnologik rejimdan, texnologik tormalardan kelib chiqib aniqlanadi. Texnologiya to‘la quvvat bilan ishlayotgan vaqtda elektr energiyasi, suv va boshqa infrastrukturaga talabi quyidagi jadvalda berilgan.

2. 
   jadval
   

Infrastruktura xarajatlari

Nomi	O‘lchov birligi	Yillik talab	Bir birlik materialning narxi (UZS)	Bir birlik materialning narxi (Dollar ekvivalent- ligida)	Yillik qiymati Dollar ekvivalent- ligida
Elektr energiya	KVt	278000	40	0.04	11 120
Suv	Metr kub	1200	100	0.10	120
Yoqilg‘i	tn	20	400 000	300	600
Kanalizatsiya	Metr kub	500	120	0.09	45
Jami					11885

Xarajatlarni aniqlab bo‘lgach, shu texnologiyani qaysi korxonadan sotib olinishi, sotib olinadigan texnologiyaning asbob uskunalarning nomi va qiymati ko‘rsatib o‘tilishi kerak.

2.