Xitoy tili tarixi

 “

倒” iyeroglifi. 

 

“

倒 ” iyeroglifi ham ikki xil talaffzuga ega bo’lib, 

184

ulardan birinchisi uchinchi 

ohangdagi “dǎo” bo’lib ko’pincha “yotmoq, qulamoq, ag’darilmoq” degan ma’nolarni bildirib 

keladi. Quyidagi so’zlarda ushbu iyeroglifning birinchi talaffuzida o’qilishi ko’rishimiz mumkin: 

“peresadka, peresadka qilmoq” ma’nolarini anglatuvchi ikki bo’g’inli “

倒车” (dǎochē) so’zining 

birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda; “sinish, bankrot bo’lish” ma’nolarini anglatuvchi ikki bo’g’inli 

“

倒闭” (dǎobì) so’zining birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda; “qulamoq (hukumatga nisbatan)” 

ma’nosini ifodalovchi ikki bo’g’inli “

倒台” (dǎotáo) so’zining birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda 

va hokazo holatlarda. Ushbu iyeroglifning ikkinchi talaffuzi to’rtinchi ohangda “dào” deb 

o’qiladi va yolg’iz ishlatilganda “oyog’i osmondan teskari” degan ma’noni anglatadi. Quyidagi 

soz’larda aynan shunday o’qiladigan “dào” ieyroglifini uchratsih mumkin: “teskari tartibda 

sanamoq” ma’nosini ifodalaydigan ikki bo’g’inli “

倒数” (dàoshǔ) so’zining birinchi bo’g’ini 

bo’lib kelganda; “choy quymoq” ma’nosida keluvchi ikki bo’g’inli “

倒茶 (dàochá) so’zining 

birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda; “chekinmoq, tislanmoq, nari ketmoq”  kabi ma’nolarni 

anglatuvchi ikki bo’g’inli “

倒退” (dàotuì) so’zining birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda “dao” 

to’rtinchi ohangda talaffuz qilinadi. Bu iyeroglifning gaplarda ishlatilish xususiyatini ko’rib 

chiqamiz: 

恶狼大叫一声，倒

(dǎo)

了下去。

(“

机器羊

”) 

(È láng dà jiào yīshēng, dàole xiàqù. (“Jīqì yàng”)) 

Baxtiqaro bo’ri bor ovozi bilan baqirib, yiqilib tushdi. (“Robot-qo’y”) 

山林倒

(dào)

映在潭里，湖光山色，非常美丽。（

“

日月潭

”

）

 

(Shānlín dàoyìng zài tán lǐ, húguāngshānsè, fēicháng měilì. (“Rìyuètán”)) 

To’g-o’rmon manzarasi soyda gavdalanardi, ko’lda tog’ manzarasi yaltirardi, juda chiroyli. 

(“Oy-yulduz ko’li”) 

Yuqorida keltirilgan ikkita gapning birinchisida “

倒” iyeroglifi natijaviy fe’l “倒了下去” 

tarkibida kelmoqda, gapda bu birikma kesim vazifasini bajaradi va “yiqilb tushdi” ma’nosini 

bajaradi. Bu gapda “

倒” iyeroglifi uchinchi ohangda “dǎo” tarzida talaffuz qilinadi. Ikkinchi 

gapda esa “

倒” iyeroglifi “倒映” so’zining birinchi bo’g’ini sifatida kelmoqda va “gavdalanmoq, 

tasviri tushmoq” ma’nolarini anglatadi. Gapda bu so’z kesim vazifasini bajarib kelmoqda. Bu 

gapda “

倒” iyeroglifi to’rtinchi ohangda “dào” deb talaffuz qilinadi.