Xirurgik kasalliklar

Klinika.
Shunday qilib, surunkali abdominal ishemiya sindromida og’riq 
xarakteri va joylashuvi turlicha bo’lishiga qaramay, uning muayyan o’ziga hos 
belgilari ham bor: u ovqat eyishga, tegishli hazm tsikli vaqtiga va o’ng 
qovurg’alar ostiga beriladi, ovqat hazm qilish keskin chegaralanganda bosiladi. 
Surunkali abdominal ishemiyaning ikkinchi simptomi – ichak 
disfunktsiyasidir. U taxminan 60-80% hollarda kuzatiladi va uning motor, sekret 
ajratish va absorbtsion funktsiyasi buzilishida yuzaga chiqadi. Bu 

---

170 
simptomlarning og’ir-engilligi ishemiya darajasiga bog’liq. Ilk bosqichlarida – 
qorin dam bo’lishi, aerokaliya, qattiq qabziyat yoki ich ketib turishi bilan 
namoyon bo’ladigan qorindagi yoqimsiz hodisalar kuzatiladi. Biroq, bu 
simptomlar asta-sekin avj olib boradi. Qabziyat asta-sekin ich ketar bilan 
almashinib, bu juda og’riqli bo’ladi. Yuqori ichak tutqich arteriyasidagi qon 
aylanishi buzilishi uchun ichakning ham motor-sekretor, ham absorbtsion 
funktsiyasining buzilishi xosdir. Pastki ichak tutqich arteriyasi zararlanganda 
evakuator funktsiyaning buzilishi ko’zatiladi: uzoq vaqtgacha qabziyat bo’ladi, 
«qo’y qumalog’i» ko’rinishidagi axlatga aksariyat qon aralashgan bo’ladi, tug’ri 
ichak sfinkterlari funktsiyasi pasayadi. 
Shunday qilib, ichak ishemiyasi (surunkali) ikkita asosiy formada yuzaga 
chiqadi: yuqori ichak tutqich formasi – ichakning sekretor va absorbtsion 
funktsiyasi ustunlik qiladi (proksimal enteropatiya) va pastki ichak tutqich 
formasi – ichak terminal bo’limining evakuator funktsiyasi buziladi (terminal 
kolopatiya). 
Bemorlarda ovqatdan yuz o’girish, ichakning sekretor va absorbtsion 
funktsiyalari pasayib ketadigan surunkali abdominal ishemiyaning uchinchi 
simptomi tobora oriqlab ketish hisoblanadi. Bu simptom bemorlarning 35-45 
foizida aniqlanadi. 
Pastki ichak tutqich arteriyasi zararlanishlarida klinik belgilar ko’pincha 
bo’lmaydi, bu magistral qon oqimi tanqisligining yuqori ichak tutqich arteriyasi 
hisobiga yaxshi qoplanishidan dalolat beradi. Yo’g’on ichak chap qismidagi qon 
aylanishining surunkali buzilishlari kechishida 3 bosqich farq qilinadi: 
kompensatsiyalangan bosqich, funktsional buzilishlar bosqichi bo’lib, bunda 
yo’g’on ichak kolopatiyasi sindromi rivojlanadi va ishemik kolitlar, segmentar 
stenozlar, yo’g’on ichakda gangrena rivojlanishi bilan o’tadigan organik 
buzilishlar bosqichi.