Xirurgik kasalliklar

Kattalalish darajasi bo’yicha
buqoq 6 darajadan iborat: 
O daraja – bez ko’rinmaydi yoki paypaslaganda bilinmaydi. 
I daraja – bez ko’rinmaydi, paypaslaganda qo’lga seziladi va yutish 
harakatlarida ko’rinadi. 
II daraja – qalqonsimon bez yutinganda ko’rinadi va qo’lga yaxshi 
unnaydi, biroq bo’yin shakli o’zgarmagan bo’ladi. 
III daraja – bez ko’zdan kechirilganda kattalashgani bilinadi, bo’yin 
shakli o’zgarib, yug’onlashadi – «yo’g’on bo’yin». 
IV daraja – bo’yin ko’rinishini buzib turadigan aniq, yuzaga chiqqan 
buqoq ko’rinadi. 
V daraja – o’lchamlari juda katta bo’lgan bez ko’rinadi, bu davrda bez 
qizilo’ngach yoki traxeyani bosib, yutinish va nafas olishni 
qiyinlashtirib qo’yadi. 
Funktsional holati bo’yicha
buqoqlar quyidagilarga bo’linadi: 
gipertireoid – qalqonsimon bez funktsiyasi oshgan, 
eutireoid – qalqonsimon bez funktsiyasi buzilmagan, 
gipotireoid – qalqonsimon bez funktsiyasi pasaygan bo’ladi. 

---

14 
Klinikasi va diagnostikasi 
Endemik buqoqning ham, sporadik buqoqning ham etakchi belgilaridan biri 
– qalqonsimon bezning kattalashuvi hisoblanadi. Bez sohasini ko’zdan kechirish 
va paypaslab ko’rish qalqonsimon bezning qay darajada kattalashganligini 
aniqlashga imkon beradi. 
Joylashuviga ko’ra bo’yinning old qismida, to’sh ortida va til osti suyagi 
pastida joylashgan buqoq farqlanadi. Ko’pchilik bemorlarda qalqonsimon bez 
faoliyati buzilmagan bo’lsa-da, buqoq endemiyasi sezilarli bo’lgan joylardagi 
kishilarda kasallik gipo- yoki gipertireoz belgilari bilan o’tishi mumkin. 
Gipotireozli bemorlar odatda tashqi ta’sirlovchilarga reaktsiyalari sekinlashgan, 
aqliy va jismoniy ish qobiliyati sustlashgan bo’ladi. Bemorlar tabiatan 
bo’shashgan, lanj, sovuqqa chidamsiz bo’lib qoladilar. Tekshiruv natijalari: 
bradikardiya, reflekslarning pasayganligini aniqlaydi. Tug’ma gipotireozda, 
kretinizm belgilarining avj olishi kuzatilib, jismoniy hamda ruhiy rivojlanishdan 
keskin orqada qolish belgilari yaqqol ko’zga tashlanadi.