Xii-xiii asrlarda Germaniya, Italiya va Papalik, Shtaufenlar imperiyasi Reja

Aim.uz

XII-XIII asrlarda Germaniya, Italiya va Papalik, Shtaufenlar imperiyasi

Reja:

XII-XIII asrlarda Germaniya taraqqiyotining iqtisodiy va siyosiy xususiyatlari.

Shtaufenlarning idora qila boshlashi.

Fredrix I Barbarossa va tashqi siyosati.

Fredrix Barbarossa va Velflar.

Innokteniy III davrida papalik

Shtaufenlar dinast iyasining tugashi

Adabiyottar
V.F.Semyonov. O'rta asrlar tarixi."O'qituvchi" nashr. Toshkent -1973 yil 256-266-betlar.

R.Qurbongaliyeva. O'rta asrlar tarixidan о'quv-metodik qo'llanma. O'qituvchi nashr Toshkent-1980 yil.

Xrestomatiya po istorii srednix vekov."Prosvisheniye" Moskva -1988 god. II chast

V.F.Semyonov Istoriya srednix vekov. Moskva-1970. 251-260 str.

Tayanch tushunchalar

Benifisiy -imperator tomonidan cherkovga in'om etiladigan yer.

Arxiyepiskop-monastr boshlig'i.

Monastr-xristian cherkovi talabigajavob beradigan kuchli tashkilot.

Nazorat savollari
1. XII-XIII asrlarda Germaniya taraqqiyotining asosiy hususiyati nimada?

2. F.Barbarossa tahsqi siyosatining asosiy yo'nalishi qanday maqsadga qaratilgan

3. Imperator va Papalik o'rtasidagi ziddiyatning sabablari nimada ?


XII-XII asrlarda Germaniya taraqqiyotining iqtisodiy va siyosiy xususiyatlari

XI asrdan boshlab Yevropaga ro'y bergan iqtisodiy, siyosiy o'zgarishlar Germaniya, Italiya taraqqiyotiga ham ta'sir qildi. XII-XIII asrlarda Germaniyada ham ishlab chiqarish kuchlari ko'zga ko'rinarli darajada rivojlandi. Qishloq xo'jaligi va cherkovlik rivojlanib, nafaqat aholini ehtiyojini balki, qisman hunarmandchilik va sexlarni ham xom ashyo bilan ta'minlaydigan bo'ldi.

Xuddi shu davrda Germaniyada shaharlar ham ancha rivoj topdi. Reyn va Dunay daryolari bo'ylaridagi eski va yangi shaharlar gavjum sanoat markazlariga aylandi.Fransiya, Niderlandiya, Italiya va Vengriya, Bolqon mamlakatlari bilan savdo-sotiq ishlarini olib bordilar. Germaniya hunarmandchiligi, sexlarida movut, surp.metallsozlik mahsulotlari, mo'ynachilik, qurol-yarog' ishlab chiqarilardi.

Keln, Vorms, Frankfurt, Ulm, Noyurengberg, Augustburg shaharlari sanoati rivojlangan, savdo markazlari edi. Germaniyaning taraqqiy qilishiga qaramay, mamalakat hali feodal tarqoqlikni o'z boshidan kechirayotgan edi. Gersogliklar va boshqa dunyoviy va ruhoniy knyazlar ancha ko'p bo'lib ,ular o'zlarini erkin his qilardi. Imperator bular orasida ancha ta'sirli bo'lib, senorlikni o'z qo'liga olgan edi. Ammo, markaziy korollik-imperatorlik hokimiyati esa shaharlar bilan bo'sh boglangan edi. Germaniyada xuddi Fransiya, Angliyada bo'lgani singari imperatorlikning shaharlar bilan aloqasi mustahkam emas edi. Shaharliklar feodallarga qarshi kurash olib borganlarida korol hokimiyati betaraflik siyosatini tutdi. Chunki bu davrda Germaniya ichki shaharlarning rivojlanishiga emas,tashqi shaharlarning savdo-sotiq ishlariga e'tibor bergan edi. Germaniya imperatorlari agressiv tashqi siyosat olib borishgan edi. Italiyadagi urushlar ,boy italian shaharlarning eksplutatsiya qilinishi, dunyoga hokim bo'lish planlari, Sharqiy yevropadagi va Yaqin sharqdagi bosqinchiliklar-mana bularning hammasi korollar-imperatorlarni Germaniyadagi ichki siyosat vazifalaridan chetga chalg'itib, ularni nemis shaharlari taqdiriga befarq qaraydigan qilib qo'yardi. Shtaufenlar uchinchi german dinastiyasinins tarixi (l138-1254 yillar) german imperatorlari yurgizgan tashqi bosqinchilik siyosati Germaniyaning ichki siyosati bobida naqadar halokatli oqibatlarga olib kelganligini ayniqsa yaqqol ko'rsatib beradi.

Shtaufenlarning idora qila boshlashi

Lotar Saksoniyskiy (1125-1137y) boshqargan, kuchsiz imperator edi. Shu bois Shtaufenlar xonadoni bilan Velflar xonadoni o'rtasida hiyla ishlatishga majbur bo'ldi, chunki Shtaufenlar Shvabya gersoglari bo'lish bilan birga, Fransiyada ham kuchli ta'sirga ega edilar va Bavariya Gersoglari esa Velflar xonadoniga mansub kishilar edilar. Litar Bovariya gersogi Genrix Mag'rur bilan yaqinlashib unga o'z qizini nikohlab berdi.

Velflarning kuchayib ketishidan qo'rqgan knyazlar Konrad Shtaufenni imperator qilib sayladilar. Konrad III (1138-1152) ikkinchi salib yurishda qatnashgan edi. U Velflarga qarshi kurash olib bordi. konrad Velflardan Bovariyani tortib olib, ularga faqat Saksoniyani qoldirdi.Konradning taxt vorisi Fredrix I Barbarossa davrida Shtaufenlar dinastiyasi eng zo'r qudratga ega bo'ldi.

Fredrix I Barbarossa va uning Italiyaga qilgan yurishlari

Fredrix I Barbarossa (sariq soqol) 38 yil imperatorlik qildi (1152-1190). U shavqatsiz tajovuzlar, g'oyat shuhratsiz va makkor siyosatchi edi. Fredrix Bovariyani Velflarga qaytarib berib, ularni tinchitgach, salib yurishlari natijasida boyigan Italiya o'zining diqqat-e'tiborini qaratdi.

Fredrix Rimda toj kiyish paytidayoq (1154-1155) Italyan shaharlarning boyib ketganligiga va ayni zamonda Italyaning siyosiy jihatdan zaiflanib feodal territoryal knyazlar, shahar -Pespublikalar bir-biroviga dushmanlik munosabatida edilar. Fredrix I Rim papasi bilan yaxshi unosabatlar o'rnatib, Rim pespublikasiga asos solishga harakat qilgan (1143yilda) Arnold Berishianskiyni papa zindoniga tashlandi, uning jasadi esa Gulxanda kuydirildi (l155y). Rim Respublikasi tugatildi. Ammo oradan ko'p o'tmay imperatorlarining papa bilan munosabatlari yomonlashdi. Papa kuriyasida, Rim imperator papa qoshdan "benifitsiy" tarzida toj kiydi va shu sababdan u papa aytganlariga quloq solmog'i lozim, deb bay on qilingan edi.

1157 yili Bezansondagi reyxistagda papa vakili (legati)ana shu haqda ochiqdan-ochiq gapirgan edi. Ikkinchi tomondan, Fredrix I Barbarossaning o'zida italiyani batamom tobe qilish va uni quloq qoqmay bo'ysunadigan viloyatga aylantirish plani vujudga keldi.

1158 yilda Fredrix I Barbarossa Italiyaga bostirib kirdi. Taxminan 100 ming qo'shin bilan 1158 yilning llnoyabrida Rankal vodiysida (Pechensa shahriga yaqin joyda) katta seym chaqirib, unga Italiyaning barcha eng yirik feodallarini va Italiya shaharlarining vakillarini taklif etdi. Ana shu Rankal qarorlarida, imperatorning Italiyadagi hokimiyatini cheklanmagan hokimiyatiga aylantirdi. Jinoyi ishlar sudi, tanga-chaqa zarb etish huquqi, yer-mulklarni taqsimlash, shahar podestalarini (imperator noibi) tayinlash va hokazolar tamomila Fredrix I Barbarossa qo'liga o'tdi. Imperator xizmatiga o'tgan yuristlar uning hokimiyati mutlaq hokimiyat deb topdilar traitatlarda imperatorni "yerdagi jonli qonundir" deb yozdilar.

O'zini doimiy mustaqil deb his qilgan Lambardiya shaharlari Fredrix I Barbarossaga qarshi bosh ko'tardilar. Milan shahri bu harakatlarda gegemonlik rolini o'ynadi. 1162 yilda Fredrix I Barbarossa bu qo'zg'qlonni shavqatsizlarcha bostirdi. Milan shahri yer bilan yakson qilindi. Shahar aholisiga sakkiz kun mobaynida shaharni tashlab chiqib, qishloqlarga ko'chib borib joylashish taklif qilindi.Shahar markazi qo'sh bilan haydalib, so'ngra uning pushtalariga tuz sepildi. Nemis ritsorlari Milan yonidagi o'z lagerlarida qatl etilgan lambardiyalarning kesilgan kallalarini koptok qilib o'ynadilar.

Albatta, bu ishlar lambardiyalklarning qaddini bukadi. Ular tez orada Lambardiya ligasi nomi ostida nemislarga qarshi Lambardiya shaharlarining ittifoqini tashkil etdilar. Bu ittifoqga 15 ta shahar kirdi. 60-yillardan boshlab bu ittifoq milan shahri yana asosiy rol o'ynadi. Shtaufenlarning yutuqlaridan qo'rqqan papa Aleksandr III (1159-1181) ham ligaga a'zo bo'lib kirdi.

1167 yilda Fredrix I Barbarossa Italiyaga yana katta qo'shin bilan hujum qilib, Rimni egalladi. Papa Aleksandr III qochib ketishga majbur bo'ldi. O'lat kasali oqibatida (25 ming kishi o'ldi)imperator germaniyaga qaytishga majbur bo'ldi.

1174-1176 yillarda Fredrix I Barbarossa yana Italiyaga yurish boshladi, lekin bu gal uning yurishi foydasiz bo'ldi. 1176 yilda bahorida Lenyano degan joyda (milandan sal uzoqroqda) u liga qo'shinlari tomonidan batamom mag'lubiyatga uchratildi. Bu harakatda shaharliklar, hunarmandlar, xalfalar va boshqalar ishtirok etgan edilar. lenyano yonidagi mag'lubiyat Fredrix I Barbarossani Lambardiya shaharlariga yon berishga majbur etdi.Shaharlar erkin komuna huquqini oldilar. Ayni vaqtda Fredrix I Barbarossa papa davlatining ishlariga har qanaqangi aralashuvidan voz kechib, papaga hamyon berishga majbur bo'ldi.

Fredrix I Barbarossa va Velflar

Fredrix I Barbarossa mag'lubiyatining asosiy sabablaridan biri 1176 yili imperatorning eng yirik vassali Genrix Sher Velflarning Italiyaga yordam qo'shin olib borishi haqidagi iltimosni qondirmagani bo'ldi .Bu ishi uchun Genrix Velfl feodal sudiga tortilgan edi. Ammo Genrix Velf o'z fikriga qolib ,imperatorga bosh eggan knyazlarga qarshi kurash boshladi. Knyazlarning o'zaro urushi ikki yil (1178-1180) davom qilib Velflarning yengilishi bilan tamom bo'ldi. Knyazlar sudi Genriz Sherni Germaniyadan haydab yuborishi va uni barcha tanho yerlardan mahrum qilish haqida hukm chiqardi. Keyinchalik imperator uni kechirib Genrix Sher Germaniyaga qatib keldiva imperato unga Saksoniya yerlarining bir qismi (Braunvey Gersogligi) qaytarib berildi. Shunday qilib, Fredrix I Barbarossaning Velflar ustidan g'alaba qozonishi uning katta yutug'i edi. Bu narsa feodallarning imperatorga yanada qarshiligini kuchaytirdi.Barbarossa bu siyosati bilan shaharlarni birlashtirish va mustahkamlash emas, balki feodal tarqoqlik tarafdorlari bo'lib chiqdi. Bu holatni Saksoniyani taqsimlash va uni bir nechta yirik feodallarga o'tkazishida ifodalash mumkin .

Fredrix I Barbarossaning Sitsiliyaga nisbatan tutgan siyosati

Fredrix I Barbarossa Italiya masalasida bu gal boshqacha siyosat tutdi. 1186 yili o'z o'gli Genrix VI ni Sitsiliya taxtinning voris maikasi Konstantinga uylantirdi.Shuning o'zi bilan Shtaufenlar Sitsiliya orollaridan tashqari Jtaliyaning butun Janubiy qismini ham o'z ichiga olgan kuchli korollikni qo'lga kirtdilar. Barbarossa buni diplomatik faoliyatidagi eng yirik yutuq deb bildi. Bu ish Lambardiyaliklarga va papaliklarga ma'qul bo'lmadi, aksincha ularni g'azablantirdi. Mahaliy aholi Genrix VI va uning odamlariga bosqinchi zolimlar sifatida qaradi.

Fridtix I Barbarossa 1190 yilda o'zi qatnashgan uchinchi Salib yurishi vaqtida vafot etdi.Keyinchali Fredrix I Barbarossa nemis millatchilik adabiyotlarida o'ta darajada ideallashtirdi (1940 18 dekabrda Fredrix I Barbarossa plani tasdiqlandi).

Innokteniy III davrida papalik Papa Innokteniy III davrida (1198-1216) papa hokimiyati zo'r qudratga ega bo'ldi. Uning davrida "Yerdagi hokimiyat-hoqonlariga, samodagi hokimiyat-ruhoniylarga berilgan va tanalar ustidan korollar, jon ustidan ruhoniylar qo'shilgan", Oy quyoshdan yorug'lik oldanidek, imperatorlar ham o'z hokimiyatlari papadan oladilar degan teokratiya hukumronlik qilar edi.

Papa sudi katta tribunalga aylangan edi, hamma masalalarni ko'rib chiqish va hal etish huquqlari berilgan edi. Shu va boshqa yo'llar bilan papa xazinasi istagan korol xazinasidan boyroq edi. Ko'pgina korollar papaning vassali deb tan olgan edilar. Shular orasida Angliya, Aragaon, Portugalya, Balgariya, Shvesiya, Daniya, Polsha, Armaniston korollari bor edi.

Innokteniy III ixtiyorida monaxlarning urushqoq ordenlari bor edi, va 'oz xonlik ishlariga ixtisoslashgan orraniiskanlar va universitetlarga kirib, ularda inkvizatsiya ishlarini olib borgan dominikanlar ordenlarga endigina asos solinayotgan edi. Innokteniy davrida bunday invizatsiyalar Fransiyaning Janubida keng tarqalgan edi, keyinchalik Yevropaning boshqa mamlakatlariga ham tarqaldi.

Fredrix II Shtaufen

Fredrix II Shtaufen ( 1212-1250) Shtaufenlar xonadoning ikkinchi eng ko'zga ko'ringan vakili edi. Yarim nemis, yarim italyan bo'lgan Fredrix II Shtaufen turli-tuman madaniy ta'sirlarga berilgan edi. Arab-Vizantiya ta'siri unda ayniqsa kuchli edi. U arab va yunon tillarini yaxshi bilar edi, saroyda arab-yaxudiy,Vizantiyalik olimlar doimo to'planishar edi. Uning pilermodagi saroyi Sharqona uslubda qurilgan bo'lib u shari musiqasi va raqslari, sharq adabiyoti va poezasiyasi, sharq arxitikturasini har taraflama rag'batlantirib turardi. Fredrix II sharq arab-turk hokimlari bilan do'stlik munosabatlarini yaxshi yo'lga qoydi.

Fredrix II Shtaufenning siyosati avvalo Sitsiliya korolligini markazlashgan byukrotik monarxiyaga aylantirishdan iborat edi. Bu sohada o'ziga qarshi chiqgan feodallar harakatini bostirdi. Uning harbiy qo'shinlari musulmonlardan tuzilgan yollanma atryadlar edi.

1231 yilda Fredrix II Shtaufen Sitsiliya korolligining konistitutsiyasini e'lon qildi. Bu konistitutsiyaga:

-Mahaliy feodallarning.huquqlari; -Janubiy Italiya shahsrlarining erkinligi yanada ko'proq qirildi.

Korollik bir nechta ma'muriy okruglarga bo'linib, uni gubernatorlar boshqarardi.

Yer solig'Innokteniy III va boshqa xil soliqlar ko'paytirildi. Fredrix II Germaniyadan uzoqda bo'lganligi sababli u German feodallarning ko]pchilik shartlariga ko'nishga majbur bo'lardi . Masalan: Germaniyadagi dunyoviy va ruhoniy knyazlarning ma'muriy sud bobidagi huquqlarini kengaytirish to'grisida Fredrix II Shtaufen rozilik berdi. Fredrix II shaharlarga nisbatdan feodal knyazlarni qo'llab quvvatladi. 1232 yilda xuddi shunday bo'ldi.

Italiyada Fredrix II Shtaufen Lambardiya shaharlariga qarshi dushmanlik harakatlarini boshlab yubordi, ammo Lambardiyalilar bu safar ham papalik bilan birlashdilar. Fredrix II zamonida imperatorlik bilan papalik o'rtasidagi kurash nihoyatda qattiq bo'ldi.

Papalik bilan kurashning yangidan boshlanib ketishi

XIII asrning 20 yillaridan ayniqsa papa Grigoriy IX davrida (1227-124l) imperator bilan papa o'rtasidagi munosabatlar ancha keskinlashdi. Papa imperatorlardan Salib yurishiga chiqishni talab qilgan edi. Fridrix II 1228 -1229 yillarda shunday yurishlarni (oltinchi Salib yurish) tashkil qilgan edi. Lekin Fredrix II Shtaufenning Turk-Misr sultonlari bilan yaxshi munosabatda bo'lishi papa kuriyasini ranjitib qo'ygan edi. XIII asrning 30 yillarining yarmidan e'tiboran imperatorning papalar va ayni zamonda Lambardiya shaharlari bilan o'n besh yillik shiddatli urush boshlandi.

1332 yilidayoq papa ishtirokida Lambardiya megasi yana ishga tushdi. 30 yillar o'rtasida Fredrix II Shtaufen Lambardiyaga hujum boshladi, Rimga kirdi, Genrix IX u yerdan qochib ketishga majbur bo'ldi.Bunga javoban Genrix IX Fredrix II Shtaufenni dinsizlikda ayblab barcha knyazlarga yangi imperator saylashni taklif etdi.

Papa Innokteniy IV (1243-1254) davrida bu kurash keskin tus oldi. Innokteniy IV Rimda istiqomat qilishdan xavfsirab, Genuyaga ko'chib ketdi. Papa Genuyadan turib fransuz va ingliz korollarini imperatorga qarshi kurashga davvat etdi. 1245 yilda Lionda cherkov yig'ilishida imperator "kofirlik” va "shakkoklikda" ayblandi. Ammo, fransuz va ingliz korollari bu janjallarga aralashishni istamadilar. Germaniyada Fredrix II Shtaufenning o'Genrix Sher'li Konrad IV german feodallarining bir qismini o'ziga og'dirishga erishdi. Ikki to'da ,ya'ni papa tarafdorlari bo'lgan gvelflar bilan imperator tarafdorlari bo'lgan gibellinlar o'rtasidagi shiddatli kurash Italiyaning ko'p shaharlarini qamrab oldi.

Shtaufenlar dinastiyasining tugashi. Germaniyada imperator hokimiyatining tushkunlikka ketishi

Fredrix II Shtaufen vafotidan keyin uning o'gli Konrad IV imperator qilib saylandi. Ammo oradan ko'p o'tmay 1254 yilda Konrad IV vafot etadi. German knyazlari uning go'dak o'gli Konradinni imperator qilib saylashga rozilik bermadilar. Konradin amakisi Fredrix II Shtaufenning ikkinchi o'gli Manfred huzuriga istib qoldi. Sitsilya korolligi Monfred qo'liga o'tgan edi. Biroq papalar Shtaufenlarning Janubiy Italiyaga ham hukumronlik qilishni istamadilar. Papalar Karya Anjuyskiy (fransuz koroli Lyudovik IX ning ukasi) boshliq fransuz feodallarini Italiyaga taklif qildilar.

1266 yili Benevent shahari yonida fransuzlar Manfred qo'shinlarini yengdilar. Bu jangda Manfred o'ldirildi. 1268 yili Konradin o'z tarafdorlari bilan fransuzlarni Janubiy Italiyadan siqib chiqarmoqchi bo'ldi, ammo udallay olmadi.Asir olingan Konradin Neapol shahrida boshi tanasidan judo qilindi (1268 y). Shunday qilib, Germaniyada Shtaufenlar dinastiyasi tugatildi.

1254-1273 yillar davomida Germaniyada butunlay imperator bo'lmadi. Feodallarning o'zaro urushlari mamlakat taraqqiyotiga kuchli zarba bo'lib tushdi, uni xarob qildi. Mamlakat uzoq yillar davomida tanazzulga yuz tutdi.

Aim.uz