Xi- XV asrlarda Fransiya reja: kirish

(Xulosa qismi)
XI-XV asr fransuz inqilobi o`z davri jamiyati uchun ulkan 
o`zgarishlarni amalga oshirdi. Biz undan oldin yuz bergan va keyin sodir bo`lgan 
inqiloblar va islohotlardan uning o`ziga xos tomonlarini kuzatishimiz mumkin.
U jamiyatning barcha sohalarida keskin o`zgarishlarni amalgam oshirdi. 
Feodal tuzumni umuman barbod qildi. Bu madaniyat va din masalalarida ayniqsa 
ko`zga tashlanadi. Fransuz inqilobining boshida turgan siyosatchilar buni teran 
anglagan holda madaniyat ustidan nazoratni kuchaytirdi. Ayniqsa, madaniyatning 
muhim sohalari bo`lmish – xalq ta’limi va axborot vositalarining ustidan 
yurgizilgan siyosatda buni yaqqol kuzatish mumkin. Chunki XVIII asr oxiri 
fransuz inqilobi yuz bergan davrdagi jamiyatda targ`ibot – tashviqot uchun muhim 
qurol vazifasini shu ikkisi bajargan edi. 
Inqilobni amalga oshirishda monarxiyachilar tomonida turib islohotlarga 
qarshi kurashuvchilar ichida cherkov xodimlari asosli, real kuchga ega edi. Shu 
sabab inqilobchilar bilan kurashishda feodal va monarxiya tarafida turgan cherkov 
islohot uchun dastlabki to`g`anoqlardan biri bo`ldi. Uni bartaraf etish uchun 
siyosatchilar kuchli kurash maydoniga kirishga majbur bo`ldi. Chunki cherkovning 
g`oyat ustunli tomonlari bor edi. U ham moddiy, ham ma’naviy quvvatga ega va 
butun davlatga, hatto undanda kengroq miqyos kasb etadigan qudratli markaz 
tomonidan boshqariluvchi yirik tashkiliy uyushma edi. Davlatda mavjud 
mulklarning katta qismiga egalik qilishi siyosatga aralashish imkonini berardi. 
Uning modiy qudrati shundan iborat bo`lsa, ma’naviy jabhada u xristian xalqlari 
ruhiyatiga kuchli ta’sir ko`rsata olardi. XVIII asr xristian kishisining ishonchi va 
e’tiqodini egallagan edi. Bu hol inqilob yetakchilari oldiga qo`yilgan dolzarb 
muammoni keltirib chiqarardi. Unga qarshi kurashish uchun tish – tirnog`i bilan 
harakat qildi. Milliy Konventda uzoq munozara va tortishuvlarga sabab bo`ldi. 
Oxir oqibat inqilob qo`li baland kelib cherkov davlatga bo`ysundirildi. Bu fransuz 
inqilobining tarixiy g`alabasi edi deyish mumkin. Endi cherkov davlat siyosatiga 
aralashishdan mahrum bo`ldi. Uning roli keskin pasayib ketdi. Siyosatchilar esa 
uning ustidan nazoratni puxta olib bordi. Cherkov xodimlarining barcha huquqi 
fuqarolar huquqiga tenglashtirildi. Marosimlar, ibodat masalasida nizomlar joriy 

---

qilindi. Hatto cherkov xodimining maoshi ham konvent tomonidan belgilab 
qo`yildi. Ularga hukumat ko`rsatmalari va ozodlikni ma’qullab qasam ichirildi. 
Rad etganlari davlatni tark etishi, aks holda surgunga yuborilishi bilan 
ogohlantirildi. Cherkov masalasidagi siyosat ichida eng muhimi uning mulki 
musodara qilinishida edi. Shu orqali u moddiy quvvatdan mahrum qilindi. 
Desyatina yig`ish huquqidan ham mahrum etildi. 
Shunday 
qilib 
madaniyat 
va 
din 
masalalaridagi 
siyosatda 
katta 
o`zgarishlarning amalga oshirilishiga sabab bo`ldi. Jamiyat yangilanishida bu ikki 
soha muhim bo`g`in vazifasini o`tadi. Inqilobni xalq ongiga singdirish uchun 
muhim manba bo`ldi. Fransuz millatining kelajakdagi hayotiga kuchli ta’sir 
ko`rsatdi.
Buyuk fransuz inqilobi insoniyat tarixida birinchi marta barcha uchun tenglik,
birodarlik va erkinlik olib kelgan bugungi farovon jamiyatlar bunyod bo`lishiga 
kuchli ta’sir ko`rsatdi. 

---