Xaвфсизлик техникасидан йўриқномалар. Лаборатория ишлари ва уларнинг бажариш дастгоҳлари билан танишиш 1

13
. Юқорида кўрсатилган техника хавфсизлиги қоидаларни бузган 
талабалар лаборатория ишларидан четлатилади ва интизомий чоралар 
кўрилади. 
 
Лаборатория ишларини бажаришда амал қилинадиган умумий 
қоидалар 
1. Лаборатория ишларини бажариш учун ўқув группаси 3-4 талабадан 
иборат биргадаларга бўлинади. Бригадалар навбат билан режада кўрсатилган 
барча ишларни бажарадилар. Лаборатория машғулотларини назарий 
материал ўрганилгандан сўнг, бошлаш мақсадга мувофиқдир.

---

2. Лабораториядаги 1-машғулотда талабалар электротехник қурилмалар 
билан ишлашда амал қилинадиган хавфсизлик техникаси қоидалари билан 
танишадилар. Ўқитувчи томонидан электротехника лабораториясининг ички 
тартиблари билан таништирилгандан сўнг, ҳар бир талаба хавфсизлик 
техникаси қоидалари билан танишади. Ўқитувчи томонидан электротехника 
лабораториясининг ички тартиблари билан таништирилгач, ҳар бир талаба 
хавфсизлик техникасидан “Йўриқнома” деган назорат варақасига имзо 
қўядилар. 
3. Ҳар бир лаборатория ишини бажаришни бошлашдан олдин талаба 
компьютерда тест саволлари бўйича ўз билимини текширади. Агар 
қониқарли баҳо олсагина, талаба лаборатория ишини бажаришга қўйилади 
(компьютерда тест саволларини ечиш ва лаборатория ишларини ҳимоя 
қилиш қоидалари лабораторияга осиб қўйилади). 
4. Оралиқ саволлари бўйича қониқарсиз баҳо олган ва лаборатория 
машғулотида бўлмаган талабалар, қўшимча дарсларда лаборатория 
бажарадилар. Қўшимча дарсларда ҳам, лаборатория машғулотини 
бошлашдан олдин умумий тартиб билан топширадилар. Агар қайта 
топширишда ҳам оралиқ натижаси қониқарсиз баҳоланса, у ҳолда студент 
ўқитувчисига оғзаки топширади. 
5. Ҳар бир талаба қуйидагиларга эътибор бериши керак: 
а) қўлланма бўйича лаборатория иши матнини пухта ўрганиб чиқиш; 
б) лаборатория ишининг электр схемасини чизиб олиш; 
в) 
бажариладиган 
лаборатория 
ишига 
тегишли 
назарий 
маълумотларини кўрсатилган адабиётлардан ўрганиб чиқиш. 
6. Ишни бажаришдан олдин ҳар бир талаба тегишли лаборатория 
ишида қўлланиладиган ўлчов асбоблари билан танишиб, уларнинг 
паспортида бериладиган катталиклар бўйича жадвал тузадилар. Бу жадвалда 
асбобнинг номи, номинал катталиклари, системаси, аниқлик класси, заводдан 
чиққан номери аниқ кўрсатилади. Ўлчов асбоблари стрелкаларининг 
бошланғич ҳолати нолда бўлишини албатта текшириш зарур. 
Асбоб стрелкасини нолга келтириш лаборант ёки ўқитувчи 
иштирокида бажарилиши лозим. 
7. Схемани содда, уловчи ўтказгич симларини кесишган жойларини 
камроқ, ҳамда текшириш учун қулай қилиб йиғилади. Биринчи навбатда ток 
занжирлари йиғилади, ундан сўнг кучланиш занжирлари йиғилади.
8. Схемани албатта ўқитувчи ёки лаборант текшириши шарт. 
Схеманинг тўғри йиғилганига ишонч ҳосил қилингандан сўнг, лаборант ёки 
ўқитувчи иштирокида схема тармоққа уланади ёки схемага кучланиш 
берилади. 
9. Лабораторияда ниҳоятда эҳтиётлик билан ишлаш зарур. Ишни 
бажараётган вақтда хавфсизлик қоидаларига риоя қилинишига эътибор 
бериш керак. Занжирга кучланиш берилганда изоляциясиз симларга, 
клеммаларга қўл билан тегиш қатъий ман қилинади. Айниқса индуктив 
ғалтаклари, конденсаторлари бўлган ўзгарувчан ток занжирлари билан 
ишлашда жуда эҳтиёт бўлиш керак, бундай занжирларда топшириқни 

---

бажариш давомида резонанс ҳодисаси рўй бериши мумкин. Бундай 
занжирлардаги кучланиш тармоқдаги кучланишдан анча катта бўлиши 
мумкин.
10. Ҳамма ўлчаш ва ҳисоблашлар бажарилгач, олинган натижалар 
ўқитувчига кўрсатилади, агар ўлчаш ва ҳисоблаш натижалари тўғри ва 
етарли бўлса, ишни тугатиш мумкин. Ундан сўнг схема тармоқдан 
ажаратилади ва уни дастлабки ҳолатга келтирилади. ЛАТР, РНО лар 
бошланғич ҳолатга келтирилиб қўйилади, симлар яхшилаб тахланиб ўз 
жойларига қўйилади. 
11. Ҳар бир лаборатория иши бўйича талабалар ҳисобот тузадилар. 
Ҳисоботни ҳар бир талаба мустақил, лабораторияда кўрсатилган намунага 
асосан тузади. Ҳисобот кўк рангли ручкада ёзилади, график ва диаграммалар 
миллиметровкага қалам ёки стержин билан линейка ва циркуль ёрдамида 
чизилади. 
12.