14-MAVZU: GIS dasturida arxeologik yodgorliklar xaritalarini yaratish va uni chop etish
Xaritani tuzishda quyidagi talablarga e’tibor berish lozim.
Xarita alohida maxsulot sifatida yoki bir xil rasmiylashtirilgan xaritalar seriyasini tashkil etadimi?
Xaritaning chop etiladigan ko‘rinishi qanday shaklda bo‘ladi?
Xarita sahifasi qanday ko‘rinishda namoyish etiladi?
Xarita nechta ma’lumotlar freymini o‘zida mujassamlashtiradi?
Xaritada sarlavxa, sharx va boshqa elementlar aks ettiriladimi?
Xaritada ma’lumotlarining geografik ko‘rinishini to‘ldiruvchi hisobot va diagramma aks ettiriladimi?
Xaritada masshtab qanday tasvirlanadi?
Xarita elementlari xaritada qanday tasvirlanadi?
Xarita sahifasini tuzish-xaritani chop etish uchun virtual sahifaga joylashtirilgan xaritalar elementi to‘plamidan iborat bo‘ladi. U o‘z navbatida bir yoki bir nechta ma’lumotlar freymini, shimolni ko‘rsatuvchi belgi, xarita sarlavxasi, matn, masshtabli lineyka, shartli belgilar izohi kabilarni o‘z ichiga oladi. Geografik xududiy bog‘liqlikni ko‘rsatish uchun koordinatalar to‘rini xarita sahifasiga qo‘shish mumkin. Xaritalarni fayl sifatida eksport qilish yoki elektron tarzda foydalanishdan qat’iy nazar ular chop etish mo‘ljallangan. Sahifa o‘lchamlari albom yoki kitob shaklida belgilanishi mumkin va xuddi shu xolatda chop etiladi. Sahifa o‘lchamlarini xarita albomlari va atlaslar uchun ham belgilash mumkin.
Quyida ArcMap dasturida xarita sahifasini tuzish ro‘yxati keltirilgan:
Ko‘p sahifali tuzish. Bu funksiya bir vaqtning o‘zida bir xil tuzilgan sahifalarni ko‘zdan kechirish, eksport qilish va chop etish vazifasini bajaradi. Sahifadagi ma’lumotlar freymi ekstenti ma’lum bir qatlamlar xududiy ob’ektlarining ekstentiga bog‘liq xolda dinamik tarzda yangilanib boradi.
Ma’lumotlar freymi. Bir yoki ir nechta ma’lumotlar qatlami o‘z ichiga olgan va ularning geografik ekstenti, koordinatalar tizimi mva boshqa xususiyatlarini belgilaydigan xarita elementi hisoblanadi.
Ma’lumotlarning ko‘rinishi. ArcMap dasturida geografik ma’lumotlarga murojaatlarni amalga oshirish, tasvirlash va turli maqsadlar doirasida o‘rganish uchun xizmat qilish funksiyasini bajaradi.
Dinamik matn. Xarita sahifasini tuzish jarayonida joylashtirilgan matn. Bu matn xarita xujjatining xususiyatlariga, ma’lumotlar freymi, ko‘p sahifali tuzish va boshqa sozanmalarga bog‘liq xolda dinamik tarzda o‘zgarib boradi. Kartografik to‘r. Sxema yoki xaritadagi uzunliklar va kengliklar chiziqlari. Kartografik to‘r yordamida er yuzasida koordinatalarning xaqiqiy joylashuvini aniqlash mumkin.
To‘r. Xaritada bog‘lanishni amalga oshirish vazifasini bajaruvchi parallel va perpendikulyar chiziqlardan iborat to‘r. Bu tushuncha kartografiyada qo‘llaniladi. Masalan Gaus-Kryuger to‘ri. Indeksli qatlam. Ko‘p sahifali tuzishda sahifa ekstentini belgilovchi qatlam. Xarita elementlari. Xarita sarlavxasi, masshtabli lineyka, izoh yoki xaritani rasmiylashtirishda qzllaniladigan boshqa elmentlar xaritalar elementini tashkil etadi. Arc GIS for Desctop dasturlarida xaritalarni tuzishda dasturda mavjud xarita qolip ya’ni shabonlaridan foydalanish mumkin. Xarita shabloni (.mxd) xarita xujjati bo‘lib, uning asosida yangi xarita xujjatlari yaratiladi. Xarita qoliplari asosiy xarita qatlamlarini o‘z ichiga olishi yoki ko‘p foydalaniladigan turli sahifalarni taqdim etishi mumkin. Tayyor xarita qoliplaridan foydalanish vaqtni tejash imkonini ham beradi. Xoxlagan xarita xujjatini qolip sifatida qo‘llash mumkin. YAngi qolipni yaratish uchun xarita xujjatini nusxalash va foydalanuvchi papkasiga joylashtirish lozim. Xarita chop etish uchun dastavval biz uchun kerakli bo‘lgan qolip tanlanadi. Qolipni tanlash quyidagicha amalga oshiriladi. File menyusi qatoridan New bandi faollashtiriladi va paydo bo‘lgan muloqot oynasidan kerakli qolip tanlab olinadi.
