Xankeldiyeva G. Sh., Muminova E. A

Jahon iqtisodiyoti globallashuvi bosqichlari

Fransuz tarixchisi F.Braudel o‘z tadqiqotlarida muayyan jamoatchilik bilan aloqa va funksiyalarning faqat xalqaro emas, balki global xarakterdagi milliy davlatlar chegarasidan tashqariga chiqish davri XVI-XVII asrlarga to‘g‘ri kelishini ta’kidlagan. Hozirgi globallashuv kapital baynalmilallashuvining bevosita davomi bo‘lib, uning boshlanishi Yevropa kapitalizmining shakllanish markazlari (Genuya, Gollandiya, Angliya) atrofida “jahon iqtisodiyoti” ning ilk ko‘rinishlarini vujudga keltirdi.

B.Badi, V.Kuznetsov qarashlarida ham shunga o‘xshash nuqtai nazar mavjud. Jumladan, V.Kuznetsovning fikricha: “Globallashuv chiziqli jarayon emas. U siklik to‘lqinlarda rivojlanmoqda va hozircha bir nechta bosqichdan o‘tdi. Buyuk geografik kashfiyotlar, Ispaniya va Portugaliya mustamlakachi imperiyalarining vujudga kelishi XIX asrda dunyoning kapitalistik mustamlakasidan tortib sovuq urush oqibatlarining sotsializm tufayli barcha hodisalar globallashuvga aloqador bo‘lib, uning muayyan bosqichlari sanaladi⁵³”.
Mavjud adabiyotlarda globallashuv jarayoni bosqichlari uchta asosiy davrga bo‘lib ko‘rsatiladi (4.3-rasm):

1. 
   bosqich – 1880-1920 yillar. Ushbu bosqichning asosiy belgisi - globallashuv jarayoni ishtirokchilarining asosiy maqsadi siyosiy va iqtisodiy mustamlakalardagi xomashyo manbalarini egallab olishga qaratilganligibilan ajralib turadi .
   
2. 
   bosqich – 1920-1970 yillar. Ushbu bosqichning asosiy belgisi jahondagi mahsulot bozorlarini egallab olishga urinish hisoblanadi.
   
3. 
   bosqich – 1970 yildan hozirgi kunga qadar. Ushbu bosqichning asosiy belgilari investitsiya tarkibining optimallashuvi, global yoki mintaqaviy xalqaro
   

⁵³ Кузнецов В.И. Что такое глобализация? // Мировая экономика и международные отношения, 1998, №2, с. 16
iqtisodiy integratsiya afzalliklaridan foydalanish, global raqobatbardoshlikni ta’minlash, saqlash va oshirish asosida jahonning tez o‘sib borayotgan bozorlaridagi o‘z o‘rnini mustahkamlashga qaratilganligidir.

III-bosqich – 1970 yildan hozirgi kunga qaadar. Investitsiya tarkibining optimallashuvi, global integratsiya afzalliklaridan foydalanish, global raqobatbardoshlikni oshirish asosida bozorlardagi o’rnini mustahkamlash