Xamsa alisher Navoiy xamsa

Asra,  Navoiy,  bu nafas mug'tanam,

Lek degil,  har nafase shukr ham.

O'n to‘qqizinchi maqolat 

XUROSON BAYONIDA

Alloh jahon ashyosini vujudga keltirgach, charx

-   olamni  paydo-yu  nihon  ayladi.  Yetti  falakni 

yumaloq  qilib  yasadi-yu,  har  birini  bir  sham 

bilan  yoritdi.  Oltitasi  gar  sham  porlab  turuvchi 

bolsa,  lekin biri nurli mash’aldir.  Uchtasini quyiga, 

uchtasini  yuqoriga joylashtirdi.  Mash’alani  esa 

to'rtinchi uyga joylashtirdi. Mash’ala emas, porloq 

dur, durgina emas, yaltiroq quyosh degil. Kolming 

yetti iqlimida sulton ham ul, boshqalari tan bolsa, 

jon ham uldir.

Xuddi yulduzlar yetti taqsim qilingandek, jahon 

ham  yetti  iqlimga  bolingan.  Ular  bir-birlaridan

---

quwat oladilar, bir-birlarini tarbiya ham qiladilar. 

Quyosh bu olti duraxshandaga rahbar hisoblanib, 

iqlimi ham o'ziga xosdir.  Quyosh o‘z nurin orom 

aylasa,  yulduz  ko‘zga  ko'rinadimi?  T o‘rtinchi 

falak  uning  maskanidir.  Yerda  bu  iqlim yoqimli 

bolib, kolcda quyosh gumbazidek tengsizdir. Yer 

olchashni  ham  alohida  bir  fan  -   masohat  fani 

deb  ataydilar,  shuning  uchun  to‘rtinchi  iqlim 

deyishadi uni.

Go‘zallikda jannat bog'idir u, jannat boglni ham 

qo*yaber, mulki Xurosondir u: maydoni to‘rt inchi 

falakdan  kengroq,  darajasi  yettinchi  osmondan 

yuksakroq.  Hududida  shahr  son-sanoqsiz,  har 

birining  bezaklari  haddan  tashqari  ко‘p.  Sha- 

harlari  go'zallikda jannatning  o‘zginasi.  Yaxshi 

odamlari u jannat bog'idagi hurlaming o'zginasi.

Toglari oldida falak sodda bir dashtga o'xshay- 

di,  barchasining kolcsida yuz xil kon, u konlarni 

rang-barang javohirlar o‘ziga makon qilib olgandi, 

chashmasidagi  suvni  ко‘rib  ham  bolmaydi,  bu 

suvlar kondan oqib chiqqani uchun ham javohirga 

aylangandir.

S ab za siga   k o ‘k im tir  osm on  ra sh k   qilsa, 

tuprogldan  toza  anbar  rashk  qiladi.  Yetti  falagi 

boyliklarining xazinasi u, yetti iqlim tana bolsa, 

siyna -  ul!  Unga jahon ko‘ksi sifat bolib kelgan, 

unda ko'ngil xittayi poki-poytaxti -  Hirot.

Kimki bu shahami ko'nglidan sevsa, dalil ista- 

sa, uni ko‘ngil mulkiga sulton deb ataydi. Uluglar 

buni jahon kishvariga shoh deb tilga oladilar. Uni 

shoh desalar ajab emas, chunki shoh yeri qalbda 

emasmi?  Hirot  ko'ngil  o'm ida  ekan,  undan  ahli 

hech ko'ngil uzolmaydi ham.

---