Xalqaro valyuta-kredit munosabatlarining vujudga kelishi va amal qilishi

3-rasm. Xalqaro kreditning tamoyillari

9

 

Xalqaro  kredit  xalqaro  iqtisodiy  munosabatlar  jarayonida  valyuta  va  tovar 

resurslarini  qaytarishlik,  muddatlilik  hamda  foiz  to’lash  shartlari  asosida  taqdim 

etilishi bilan bog’liq ssuda kapitalining harakatidir. Kreditorlar va qarz oluvchilar 

sifatida xususiy korxona (bank, firma)lar, davlat tashkilotlari, hukumatlar, xalqaro 

hamda hududiy valyuta- kredit va moliyaviy tashkilotlar maydonga chiqadi. Xalqaro 

kredit kapitalistik ishlab chiqarish usulining dastlabki bosqichlarida vujudga kelgan 

va  kapitalni  dastlabki  jamg’arishning  richaglaridan  biri  edi.  Ishlab  chiqarishning 

milliy chegaralardan tashqariga chiqishi, xo’jalik aloqalari baynalmilallashuvining 

kuchayishi,  kapitalning  xalqaro  jihatdan  ijtimoiylashuvi,  ishlab  chiqarishning 

ixtisoslashuvi  va  kooperatsiyalashuvi  hamda  ilmiy-texnik  inqilob  uning 

rivojlanishini ob’ktiv asosi bo’ldi. 

Xalqaro lizing – bu ijara operatsiyalarining bir ko’rinishi bo’lib, bunda ijaraga 

beruvchining mulkka egalik huquqi saqlanib qoladi. Ijaraga oluvchi vaqti-vaqti bilan 

tovardan  vaqtincha  foydalanganligi  uchun  haq  to’lab  turadi.  Ëizing  jihozlarni 

maxsus  kredit  muassasasining  kompaniyasi  tomonidan  oldindan  sotib  olishni 

anglatadi.  Asosan  bunday  operatsiyalarning  ob’ekti  sifatida  turli  xil  jihozlar, 

transport vositalari, EHM va boshqalar hisoblanadi. Ijara kredit olishning o’ziga xos 

shakli  bo’lib,  eksportyor  tovarining  tashqi  bozordagi  harakatini  yengillashtiradi. 

Oddiy tovar krediti bilan lizing ijara operatsiyalarini o’tkazish shartlarini bir-biriga 

                                                           

9

 Tojiyev R.R. Xalqaro valyuta-kredit munosabatlari. Darslik. - T.: TDIU, 2009 y. 35 b.