Xalqaro tijorat ishi

17-rasm. Eksport bitimini tayyorlash hujjatlari


Taklif (oferta) - shartnoma tuzish maqsadida tovarlarni taklif qilish shartlari aks ettiriluvchi hujjat
Shartnoma-xaridor va sotuvchi o’rtasidagi tovarlarni etkazib berish kelishuvi to’g’risida dalolat beruvchi hujjat.
Buyurtmani tasdiqlash: buyurtmani bajarish majburiyatini hamda shartlarni qabul qilinishini tasdiqlovchi hujjat.
Hisob-proforma: xaqiqiy hisobdagi axborotni o‘z ichiga oluvchi va dastlabki yakuniy hisob sifatida sanaladigan hujjat bo‘lib, u to‘lov uchun asos bo‘la olmaydi.
Tender - savdo(torg)larda ishtirok etayotgan oferentning buyurtmachining aniq talabiga javob beradigan taklifi bo’lib, unda xizmatlarning narxi aks ettiriladi va oferent tomonidan unda belgilangan ishlarni bajarishni o‘z zimmasiga olishga roziligi ko‘rsatiladi.
Import bitimini tayyorlash tartibi
Kontragentlar o‘rtasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqalardagi import bitimini tayyorlash jarayonida xaridor potentsial sotuvchi- eksport qiluvchi bilan aloqa o‘rnatishning quyidagi usullardan foydalanishi mumkin:
- potentsial yoki ma‘lum sotuvchiga buyurtmani yuborish; ishlab chiqarishga import qiluvchini qiziqtirgan tovarlarga talabnoma yuborish;

• 
  ishlab chiqarishga uning reklama yoki axborotiga javoban o’zining munosabatini tijorat xati orqali bildirish;
  
• 
  potentsial eksport qiluvchiga uning taklifiga javoban muzokaralarga tushish istagini tijorat xati orqali bildirish;
  
• 
  eksport qiluvchi taklif iga e‘tirozsiz aktsept jo‘natish
  

18-rasm Import bitimini tayyorlash tartibi


To‘g‘ridan-to‘g‘ri import kelishuvni tayyorlashning keng tarqalgan uslubi bo‘lib, xaridorni qiziqtirgan tovarlar buyurtmasi asosida ishlab chiqarish hisoblanadi. Buyurtma - tijorat hujjati bo‘lib, unda xaridor sotib olmoqchi bo‘lgan tovarlarining ishlab chiqarish, tayyorlash va tashqi savdo bitimini tuzish uchun zarur shartlarini belgilab beriladi. Amaliyotda buyurtmani doimiy kontragentlar bilan bo‘lgan aloqada qo‘llaniladi. Shuning uchun ko‘p hollarda buyurtmada faqatgina tovarning nomi, uning hajmi, etkazib berish muddati aks ettiriladi. Qolgan shartlar avvalgi bitmlarga o‘xshagan bo‘lishi mumkin.
Buyurtmaga qo‘shimcha qilib xaridor eksportyorga etkazib berishning aniq shartlarini o‘z ichiga oluvchi spetsifikatsiyani, tovarni upakovka va markirovkalari bo‘yicha ko‘rsatmasi(instruktsiya)sini etkazib berish va hujjatlarni rasmiylashtirish bo‘yicha axborot yuborishi mumkin. Agarda zarur bo’lsa buyurtmachi bo’lak - bo’lak etkazib berishning razmer va hajmlarini va ularga xos shartlarini ko‘rsatishi mumkin. Shu bilan birga tovarni etkazish topshirilgan ekspeditorga tegishli shartlar: firma-ekspeditorining nomi, manzili, telefon va teleks nomerlari, transport vositasi ko‘rsatilgan bo‘ladi.
Eksportchi buyurtma va ularga qo‘shimcha qilingan spetsifikatsiya shartlariga rozi bo‘lsa, u buyurtmani tasdiqlaydi va bitim tuzilgan deb hisoblanadi.
Odatda importchi va eksportchi oldi-sotdi shartnomasi birxillashtirilgan buyurtma xujjatlariga ega bo‘lishadi.
Xaridor buyurtmani quyidagi namunasidan foydalanishi mumkin:
Buyurtma №
yil uchun Sizga buyurtma beramiz.
Buyurtma predmeti :
Narxi doll. (yozuvda ) bitta birlik uchun.
Butun partiya narxi doll (yozma).
Etkazib berish muddati
To‘lov shartlari
Boshqa xollarda "Inkoterms 2010" amal qiladi.
Imzolar
Sotuvchi Xaridor
Xaridor importchi sotuvchining murojati (oferta, tijoat taklifi) ga qo‘shimchalar kiritib, bahodan chegirmalar qilish va tovarni jo‘natish vaqtini aniq belgilab berishni so‘rab talabnoma yuborishi mumkin.
Rivojlanayotgan davlatlardagi xaridorlar mashina va asbob uskunalar savdosi bo‘yicha import shartnomalarini tayyorlashda torglarni keng qo‘llashadi.