|
XALQARO IQTISODIY INTEGRATSIYA,
O’ZBEKISTONNING JAHON
HAMJAMIYATIGA KIRIB BORISHI
BIZNES KAFEDRASI
O‘QITUVCHISI
: I. UMAROV
MAVZU YUZASIDAN REJA:
1. Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning mohiyati, shakllari
va ob’ektiv asoslari;
2. Jahondagi asosiy integratsion guruhlarning amal qilish
xususiyatlari;
3.
O‘zbekistonning jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuvi
va tashqi iqtisodiy faoliyati;
4. Xulosa.
HOZIRGI VAQTDA JAHON IQTISODIYOTIDA IKKI TENDENSIYA AMAL QILMOQDA. BIR
TOMONDAN,
MAMLAKATLAR
O‘RTASIDAGI
IQTISODIY
ALOQALARNING
RIVOJLANISHI,
XALQARO SAVDONING ERKINLASHUVI, KOMMUNIKATSIYA VA AXBOROT ZAMONAVIY TIZIMI,
TEXNIK JIHATDAN JAHON ANDOZALARI VA
ME’YORLARINING
YARATILISHI NATIJASIDA JAHON
XO‘JALIGINING
YAXLITLIGI, UNING GLOBALLASHUVI KUCHAYMOQDA. AYNIQSA, BU JARAYON
TRANSMILLIY KORPORATSIYALARNING FAOLIYATLARI ORQALI ANIQ NAMOYON
BO‘LMOQDA
.
BOSHQA TOMONDAN, MINTAQAVIY DARAJADA MAMLAKATLARNING IQTISODIY JIHATDAN
YAQINLASHUVI VA
O‘ZARO
ALOQADORLIGI
RO‘Y
BERIB, JAHON
XO‘JALIGINING
NISBATAN
MUSTAQIL
MARKAZLARINI
TASHKIL
ETISH
YO‘NALISHIDA
RIVOJLANAYOTGAN
YIRIK
MINTAQAVIY
INTEGRATSION
TUZILMALAR
SHAKLLANMOQDA.
XALQARO IQTISODIY INTEGRATSIYA JARAYONLARINI TADQIQ ETISH, UNDA VUJUDGA
KELISHI MUMKIN
BO‘LGAN
MUAMMOLARNI HAL ETISH VA MAZKUR JARAYONNING ENG
SAMARALI
SHAKLLARINI
KO‘RSATIB
BERISHGA
INTILISH
BU
BORADAGI
TURLI
NAZARIYALARNING PAYDO
BO‘LISHI
VA RIVOJLANISHIGA OLIB KELDI. BUNDAY NAZARIYALAR
QATORIDA NEOLIBERALIZM, KORPORATSIONALIZM, STRUKTURALIZM, NEOKEYNSCHILIK,
DIRIJISTLIK
YO‘NALISHI
KABILARNI
AJRATIB
KO‘RSATISH
MUMKIN.
1. Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning mohiyati, shakllari
va ob’ektiv asoslari
XALQARO IQTISODIY INTEGRATSIYA
–
BU TURLI
MAMLAKATLAR
IQTISODIY
ALOQALARINING
BARQARORLASHIB, CHUQURLASHIB RIVOJLANISHI,
ULAR
XO‘JALIKLARINING
CHAMBARCHAS BIRLASHIB
RIVOJLANISH JARAYONLARIDIR.
XALQARO IQTISODIY INTEGRATSIYANING
ASOSIY SHAKLLARI QUYIDAGILAR:
- ERKIN SAVDO HUDUDLARI;
- BOJXONA ITTIFOQI;
-
TO‘LOV
ITTIFOQI;
- UMUMIY BOZOR;
- IQTISODIY VA VALYUTA ITTIFOQI.
INTEGRATSIYA JARAYONLARINI RAG‘BATLANTIRUVCHI ASOSIY
OMILLARDAN BIRI
–
MILLIY IQTISODIYOT OCHIQLIK
DARAJASINING OSHISHIDIR.
OCHIQ IQTISODIYOTNING O‘ZIGA XOS BELGISI BO‘LIB
QUYIDAGILAR HISOBLANADI:
➢
MAMLAKAT IQTISODIYOTINING JAHON XO‘JALIK MUNOSABATLARI TIZIMIGA
CHUQUR KIRISHGANLIGI;
➢
TOVARLAR, KAPITAL, ISHCHI KUCHINING MAMLAKATLARARO HARAKATI
YO‘LIDAGI TO‘SIQLARNING KAMAYTIRILISHI YOKI TO‘LIQ BARTARAF ETIL
ISHI;
➢
MILLIY VALYUTA KONVERTATSIYASINING TA’MINLANGANLIGI.
✓
QAT’IY
(BIR TOMONLAMA NAFLI) INTEGRATSIYA.
BU TURDAGI
INTEGRATSIYA
TASHQI
TAVSIF
HOLATLARI
BILAN
SHARTLANGAN
BO‘LIB,
MAZKUR JARAYONLARDAN
BA’ZI
MAMLAKATLAR
NAF
KO‘RUVCHI
HISOBLANSA,
BOSHQA
BIRLARI DONOR HISOBLANADI;
✓
MOSLASHUVCHAN (IKKITOMONLAMANAFLI) INTEGRATSIYA.
BU
TURDAGI
INTEGRATSIYADA
HAR
BIR
MAMLAKAT BIR VAQTNING
O‘ZIDA
HAM DONOR, HAM NAF
KO‘RUVCHI
HISOBLANADI.
INTEGRATSIYANING QUYIDAGI TURLARINI AJRATIB
KO‘RSATISH MUMKIN:
2. Jahondagi asosiy integratsion guruhlarning amal qilish
xususiyatlari
HOZIRDA DUNYODA JUDA KO‘PLAB INTEGRATSION GURUHLAR MAVJUD. BIZ
TURLI MINTAQALARDAGI ASOSIY INTEGRATSION GURUHLAR SIFATIDA QUYIDAGI
TUZILMALARNI KO‘RSATISHIMIZ MUMKIN:
➢
G‘ARBIY YEVROPADA –
YEVROPA ITTIFOQI (YEI);
➢
SHIMOLIYAMERIKADA
– ERKINSAVDO TO‘G‘RISIDA SHIMOLIY
AMERIKA BITIMI (NAFTA);
➢
OSIYO-TINCH OKEANI MINTAQASIDA
–
JANUBIY-SHARQIY OSIYO
MAMLAKATLARI ASSOTSIATSIYASI (ASEAN).
YEVROPA ITTIFOQI
1993 YIL 1 NOYABRDA MAASTRIXT KELISHUVLARI
(BU KELISHUVLAR 1991 VA 1992 YILLARDA IQTISODIY VA VALYUTA
ITTIFOQINI SHAKLLANTIRISH TO‘G‘RISIDA IMZOLANGAN
EDI) KUCHGA
KIRISHI ASOSIDA YANGI NOM BILAN PAYDO BO‘LDI. BUNGA QADAR U
YEVROPA HAMJAMIYATI DEB ATALIB, O‘Z ICHIGA 1967 YILDA
BIRLASHGAN UCHTA MUSTAQIL MINTAQAVIY TASHKILOTLARNI OLAR
EDI, YA’NI:
-
1951 YILDA TASHKIL ETILGAN KO‘MIR VA PO‘LAT ISHLAB CHIQARISH
BO‘YICHA YEVROPA
BIRLASHMASI;
- 1957 YILDA TASHKIL ETILGAN YEVROPA IQTISODIY HAMJAMIYATI;
-
1958 YILDA TASHKIL ETILGAN ATOM ENERGIYASI BO‘YICHA YEVROPA
HAMJAMIYATI.
ERKIN SAVDO TO‘G‘RISIDA SHIMOLIY AMERIKA BITIMI (NAFTA)
1994 YILDAN BOSHLAB AMALDA
BO‘LIB, O‘Z ICHIGA AQSH, KANADA VA MEKSIKANI QAMRAB OLADI. SHIMO
LIY AMERIKA
INTEGRATSION GURUHINING MAVJUD TARKIBI YEVROPADAGI INTEGRATSIYA MODELIDAN FARQ
QILIB, BU QUYIDAGILARDA NAMOYON BO‘LADI:
➢
AQSH, KANADA VA MEKSIKA O‘RTASIDAGI IQTISODIY O‘ZARO ALOQALARNIN
G TENG
NISBATLARDA EMASLIGI;
➢
BU GURUH A’ZOLARI RIVOJLANGANLIK DARAJASINING KESKIN FARQ QILISH
I.
ERKIN SAVDO TO‘G‘RISIDA SHIMOLIY AMERIKA BITIMI (NAFTA)NING ASOS
IY JIHATLARI
QUYIDAGILARDAN IBORAT:
➢
2010 YILGA QADAR BARCHA BOJXONA TO‘LOVLARINI BEKOR QILISH;
➢
TOVAR VA XIZMATLAR SAVDOSIDAGI TARIFSIZ TO‘SIQLARNING AHAMIYATLI
QISMINI
BOSQICHMABOSQICH TUGATIB BORISH;
➢
MEKSIKADAGI SHIMOLIY AMERIKA KAPITAL QO‘YILMALARI UCHUN SHART
-SHAROITLARNI
YAXSHILASH;
➢
MEKSIKA MOLIYA BOZORIDA AQSH VA KANADA BANKLARINING FAOLIYATINI ERKINLASHTIRISH;
➢
AQSH, KANADA VA MEKSIKA ARBITRAJ KOMISSIYASINI TASHKIL ETISH;
➢
SHUNINGDEK, KELGUSIDA NAFAQAT NAFTA DOIRASIDA ICHKI MINTAQAVIY HAMKORLIKNI
CHUQURLASHTIRISH, BALKI BOSHQA LOTIN AMERIKASI MAMLAKATLARI HISOBIGA UNING TARKIBINI
KENGAYTIRISH HAM KO‘ZDA TUTILMOQDA.
JANUBIY-SHARQIY OSIYO MAMLAKATLARI ASSOTSIATSIYASI (ASEAN)
1967 YILDA TASHKIL TOPGANLIGIGA QARAMAY, FAQAT 1992 YILGA KELIB
Do'stlaringiz bilan baham: |
