Xalqaro ilmiy-nazariy konferensiya

1. Кобул вилоятига тегишли ўзгарган топонимлар:
1) Афғонистон пойтахти бўлган Кобул шаҳрида “Қалъаи Мурод Бек // قلعۀ مراد بېک” (қалъа ва мурод сўзлари арабча, БЕК туркий сўз) деб аталувчи жой номи бўлган. Бу топоним Муродбек номли бир ўзбекнинг номи боғлиқ. Муродбек шу маҳаллада ўзига бир қалъа обод қилади, кейин унинг атрофида бошқалар ҳам уйлар қуриб, қишлоқ йузага келади ва “Қалъаи Мурод Бек” (“Муродбек қалъаси”) номи билан шуҳрат топади.²⁵ Бугунги кунда бу ном тарихга аяланган. Мазкур жой “Мурод Хоний // مرادخانی”²⁶ деб юритилади.
2) “Рафиқий Бек // رفیقی بېک” Кобул шаҳридаги жой номларидан бирининг номи бўлган. Замон ўтиши билан ушубу ном ўрнини бошқа номга бўшатган. Бугунги кунд бу жой “Рафиқий Санотуриям // رفیقی سناتوریم” деб аталади.²⁷
3) “Қалъаи Қобил Бек // قلعۀ قابل بېک”. Бу топоним ҳам Кобул вилоятига тегишли тарихга аяланган топоним ҳисобланади. Бугунги кунда “Қобил Бой // قابل بای” деб юртилади.²⁸
4) Кобул вилоятига қарашли жой номларидан бири “Қалъаи Фозил Бек // قلعۀ فاضل بېک”дир. Бу ном ўз ўрнини “Фозил Бой //فاضل بای” номига бўшатган.²⁹
Айтиб ўтиш лозимки, юқоридаги топонимларнинг граматик қурилиши форсча бўлса-да, лекин булар таркибидаги “бек” сўзи бу топониларнинг туркий эканлигини ёки туркий антропонимлар асосида йузага келишини исботлаб турибди. Чунки биз “бек” таркибли номларни туркийлардагина учратамиз, халос.


2. Нангарҳор вилоятига тегишли ўзгарган туркий топонимлар:
1) “Булоқ” топофармантли топонимлар Афғонистоннинг турли ҳудудларида учрайди. Шулар бири ҳам Афғонистонинг Покистон билан чегарадош бўлган вилоятларидан бири бўлган Нангарҳор вилоятидаги “Беш Булоқ // بېش بولاق” топоними бўлган. Лекин бугунги кунда ушбу ном тарихга айланиб, ўз ўрнини “Пинзи Шина // پنزی شینه” номига берган.³⁰
2) “Қўш Гунбаз // قۉش گنبذ” топоними таркибидаги сўзлар ўзбек тилидаги апеллятив сўзлардан ҳисобланади. “Қўш Гунбаз” Нангарҳор вилоятида бугунги кунда “Хўш Гунбаз // خوش گنبذ” деб аталадиган жойнинг номи бўлган.³¹
Эслатиб ўтиш лозимки, Нангарҳор вилоятининг маркази ҳисобланадиган “Жалолобод” шаҳри бобурийлардан бўлмиш Жалолиддин Акбар номи билан бевосита боғлиқлиги тарих китобларида қайд этилган.³² Шундан келиб чиқиб бу вилоятда туркийлар яшаганлиги ва кўпгина туркий топонимлар борлигини тахмин қилиш мумкин.