Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

Sud  muhokamasining  boshlanishi  va  olib  borilishi,  shuningdek 
ayblanuvchining  huquqlari  SYXT  Ustavining  20-22  moddalari  bilan 
tartibga solinadi. 
Sudkameralari  tomonidan  qaror  va  hukmlar  chiqariladi  va  xalqaro 
gumanitar  huquq  qo‘pol  buzilishi  uchun  ayblanayotgan  shaxslarga  jazo 
tayinlanadi.  Qaror  Sudkamerasi  sudyalarining  ko‘pchilik  ovozi  bilan 
qabul  qilingan  va  Sudkamerasi  tomonidan  ommaviy  ravishda  e’lon 
qilingan.  U  yozma  shakldagi  asoslantirilgan  fikr  bilan  birga  beriladi  va 
unga shuningdek, alohida fikrlar ham ilova qilinishi mumkin. 
Kotibiyat  ma’muriy  funksiyalarni  bajarish  va  Xalqaro  tribunalga 
xizmat  ko‘rsatish  uchun  javob  beradi.  Xalqaro  jinoyat  sud  muassasining 
unikal  (o‘ziga  xos)  tavifi  Kotibiyatni  quyidagi  murakkab  vazifalar 
kompleksi markaziga qo‘yadi: 
-  guvohlar  bilan  ishlash,  ularni  jarayonga  tayyorlash  va  guvohlarni 
himoya qilish bo‘yicha dasturiga amal qilinishini kuzatib borish;  
- Kameralarga huquqiy yordam ko‘rsatish (Kotibiyatning ko‘p sonli 
yuridik personali sudyalarga, xalqaro jinoyat huquqi, xalqaro huquq inson 
huquqlari sohasida va gumanitar huquq sohalarida turli masalalr bo‘yicha 
tadqiqotlar o‘tkazish, sud muhokamasi davrida taqdim etilgan dalillar va 
hujjatlarni  qayta  ishlash  va  boshqalarda  yordam  ko‘rsatish  orqali 

---

127 
 
sudyalarga ko‘maklashadi); 
-  huquqiy  yordam  (Tribunal  tomonidan  moliyalashtiriladigan 
himoyachini tayinlash);  
- Tergov izolatori faoliyatini kuzatib borish; 
- tribunal va xalqaro hamjamiyat o‘rtasidagi aloqalar; 
- axborotma’rifiy faoliyat; 
-  hujjatlar  tarjimasi,  sifatli  sinxron  tarjimani  ta‘minlash, 
terminologiya va boshqalarni muvofiqlashtirish va boshqalar. 
Sudyalar tashabbusiga ko‘ra SYXT  faoliyatini tugatish  Strategiyasi 
ishlab  chiqilgan  va  u  2002-yilda  Xavfsizlik  Kengashi  tomonidan 
maqullangan. 
BMT 
Xavfsizlik 
Kengashining 
2003yildagi 
1503-son  
rezolyutsiyada  sobiq  Yugoslaviya  bo‘yicha  Xalqaro  tribunaliga  (SYXT) 
va Ruanda bo‘yicha Xalqaro tribunal (RXJT)ga  2004-yil oxiriga barcha 
tergovni  yakunlash  bo‘yicha  zaruriy  choralarni  ko‘rish,  birinchi 
instansiya  sud  jarayonlarini  2008-yil  oxiriga  va  butun  ishni  2010-yilda 
tugatishga 
chaqirgan, 
shuningdek 
SYXT 
va 
RXJT 
raisi 
va 
ayblovchilariga 
murojaatlarida 
o‘zlarining    yillik  hisobotlarida 
Kengashga ishni yakunlashga doir  o‘z rejalarini bayon  etish so‘raganlar. 
Ishni tugatish Strategiyasi to‘g‘risidagi oxirgi xisobot 2014-yil 16-mayda 
taqdim  etilgan
89
.  Strategiyaga  ko‘ra,  jinoiy  ta‘qib  va  sud  muzokaralari 
«SYXT  yurisdiksiyaga  kiruvchi  jinoyatlarni  sodir  etganlik  uchun  eng 
katta  javobgarlikka  ega  Yuqoriroq  mavqedagi  rahbarlarga”  e’tibor 
berilishi bayon etilgan. Qolgan barcha ishlar Bosniya va Gersegovina va 
hududdagi  doirasida  jinoiy  javobgarlikka  tortilishi  uchun    milliy 
Yurisdiksiyaga berilishi lozim. 
2005-2007-yillar  mobaynida  Tribunal,  Xavfsizlik  Kengashining 
1503 (2003) va 1534 (2004)-Rezolyutsiyalari asosida harakat qilib, milliy 
sud organlariga umumiy hisobda  o‘rta va quyi pog‘onadagi lavozimlarni 
egallagan  13  aybdor  jalb  etilgan  sakkiz    ishni  topshirgan.  Bu  tribunal 
umumiy ish hajmining bir qadar kamayishiga olib keldi va nisbatan qisqa 
muddatlarda  eng  yuqori  darajadagi  rahbarlarning  ishlari  bo‘yicha  sud 
muhokamasiga  kirishiga  imkon  berdi.  Bundan  tashqari  ishlarning  bir 
qismini  milliy  sudlarga  o‘tkazib,  Tribunal  sobiq  Yugoslaviyadagi  milliy 
sud  organlari  bilan  o‘z  munosabatlarini  yaxshilash  va  ushbu  sudlar 
imkoniyatlarini kengaytirishga erishdi. Milliy sudlarga ishi o‘tkazilgan 13 
ayblanuvchi xususida so‘z yuritilganda qayd etish joizki, ulardan 12 tasi 
                     
89
См.: UN. Doc. S/2014/351// http://www.un.org. 

---

128 
 
o‘z nihoyasiga etkazilgan. Tribunal o‘z faoliyatini deyarli tugatganligi va 
ayb e’lon qilingan barcha shaxslar uning o‘z tasarrufida jazolanmaslikka 
nuqta  qo‘yish  va  sobiq  Yugoslaviyada  huquq  ustuvorligini  ta‘minlash 
borasida egaligi xalqaro hamjamiyatning qat‘iyatidan dalolat bermoqda.