Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

doimiy tashkilot hisoblanadi. Uning 
vakolatiga Rim statuti qabul 
qilingandan so
‘
ng sodir etilgan 
jinoyatlar kiradi. 

---

125 
 
 
2.  Ad hoc xalqaro jinoyat tribunallari jinoyat sudlovi bosqichlari 
 
Jinoyat  protsessi  SYXT  doirasida  ustav  qoidalari  bilan  tartibga 
solinadi va SYXT jarayonlari va isbotlash qoidalarida detallashtiriladi. 
SYXT Prokurorsi XGH qo‘pol buzilishi  masalalari uchun javobgar 
bo‘lgan  shaxslar  ayblov  va  tergov  ishlari  uchun  javob  beradi.  Prokuror 
Xalqaro tribunaldan alohida organ sifatida Mustaqil harakat qiladi. Uning 
kanselariyasi Prokuror va talab etilishi mumkin bo‘lgan boshqa malakali 
xodimlardan iborat. Prokuror Xavfsizlik Kengashi tomonidan Bosh kotib 
tavsiyasiga ko‘ra tayinlanadi. 
Prokuror  Mustaqil  hisoblanadi.  U  tashqi  organlar,  ya’ni  hukumat 
yoki  xalqaro  tashkilotlar  yoxud  Tribunalning  boshqa  ikki  organidan 
ko‘rsatmalar  yoki  tavsiyalar  olmaydi.  BMT  Xavfsizlik  Kengashi 
rezolyutsiyalari  va  SYXT  Statutiga  muvofiq  a’zo  davlatlar  tergov  va 
jinoiy  ta‘qibni  amalga  oshirish  vaqtida  prokuror    Kanselariyasi  bilan 
hamkorlik qilishi lozim.  
1999-yildan  2007-yilga  qadar  SYXT  prokurori  Karla  del  Ponte 
(Shveytsariya)  bo‘lgan.  2008-yildan  Serj  Brammers  (Belgiya)  prokuror 
bo‘lgan. 
Shunday  qilib,  prokurorkanselariyasi  tergovga  rahbarlik  qiladi  va 
sudda  ayblovni  quvvatlaydi.  Ayblov  hujjati  sudya  tomonidan 
tasdiqlanganidan so‘ng dastlabki ish yurituv bosqichida ishni  mazmunan 
ko‘rish  Sudpalatasida  o‘tkaziladi,  ishni  mazmunan  ko‘rib  chiqish 
bo‘yicha  ochiq  protsess  boshlanadi.  Apellyatsiya  yuboriladi  va 
Apellyatsiya palatasi tomonidan ko‘rib chiqiladi.
88
 
Prokuror  ishni  tergovni  ex-officio  yoki  har  qanday  manbadan, 
avvalo,  hukumatlardan,  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  organlari, 
hukumatlararo  va  nohukumat  tashkilotlaridan  olingan  ma‘lumotlar 
asosida boshlaydi. Prokuror olingan yoki topilgan  ma‘lumotni baholaydi 
va muhokama uchun asoslar yetarli ekanligi yuzasidan qaror qabul qiladi. 
Shu  maqsadda  u  ayblanuvchilarni,  jabrlanuvchi  va  guvohlarni  so‘roq 
qilish,  dalillar  to‘plash  va  joyda  tergov  olib  borish  vakolatiga  ega. 
Mazkur  funksiyalarni  amalga  oshirishda  prokuror  zarurat  tug‘ilganda 
tegishli davlat hokimiyati organlariga murojaat etishi mumkin. 
Sud  muhokamasi  uchun  asoslar  mavjudligi  aniqlansa,ayblanuvchi 
ayblov xulosa tuzadi va unda jinoyatga doir ma‘lumotlar va jinoyat sodir 
                     
88
 См. Устав МТБЮ ст.ст. 11-25.// http://www.un.org. 
 

---

126 
 
etganblikda  ayblanayotgan  shaxsning  jinoyatlari  qisqacha  bayon  etiladi. 
Ayblov  xulosa  Sud  kamerasi  sudyasiga  yuboriladi  (Ustavning  12-
moddasi). 
Ayblov  aktidagi  barcha  jinoyatlar  Tribunal  Ustavining  3-moddasi 
asosan  ayblanadi.  3-moddani  qo‘llash  uchun  ikki  shartga  amal  qilinishi 
taqozo etiladi. Birinchidan, huquqbuzarliklar sodir etilgan vaqtda, qurolli 
nizo Yuzaga kelgan bo‘lishi talab etiladi. Ikkinchidan, mejdu qurolli nizo  
va  huquqbuzarlik  o‘rtasida  uzviy  aloqa  bo‘lishi  talab  etiladi  va  bu 
sudlanuvchining  harakatlari  harbiy  harakatlar  bilan  uzviy  aloqador 
ekanligini  anglatadi.  Qurolli  nizo  jinoyatning  sodir  YItlishiga  sabab 
bo‘lmasligi  lozim,  biroq  qurolli  nizoning  mavjudligi  jinoyatchining 
jinoyatni sodir etish imkoniyatlariga, jinoyat sodir etilgan jinoyatni sodir 
etish usuli va maqsadiga ta’sir etishi lozim. 
Tribunal  ishini  yakunlash  strategiyasiga  muvofiq,  yakuniy  ayblov 
xulosalari  2004  yilning  oxirida  kiritilgan.  2011-yilda,  ko‘p  yillik 
qochqinlardan so‘ng Ratko Mladich va Goran Xadjich, xibsga olingan va 
Gaagaga  topshirilgan,  shu  bilan  tribunal  tomonidan  sudlangan  161 
ayblanuvchi 
shaxsdan 
birortasi 
ham 
ozodlikda 
qoldirilmasligi 
ta‘minlandi.