Xalqaro diplomatik munosabatlar

Internet resurslari:
www.gov.uz
www.jahon.mfa.uz

---

19
www.edu.uz.
www.unctad.org
www.mgimo.ru

---

20
3-bob. Diplomatik vakolatxonalar va ularning vazifalari hamda huquqlari
3.1. Elchixonalar, missiyalar hamda konsulliklar va ularning vazifalari
Elchixona yoki missiya muayyan davlat tomonidan xorijiy davlat boshlig’i
huzurida doimiy vakolatxonalar sifatida tashkil etiladi. Mazkur
vakolatxonalarning boshlig’i sifatida elchilar, vakillar yoki muvaqqat ishlar
vakillari faoliyat ko’rsatadi. Diplomatik aloqalar to’g’risidagi Vena
konvenstiyasining (1961 yil) 14-moddasiga muvofiq elchilar davlat boshlig’i
huzurida, vakillar hukumat boshliqlari huzurida akkreditastiya qilinadilar.
Muvaqqat ishlar vakilini tayinlash odatda, vaqtinchalik holat bo’lib, diplomatik
munosabatlarning muayyan darajada murakkabligini ifodalaydi.
Elchixona o’z maqomiga ko’ra oliy diplomatik vakolatxona hisoblanadi.
Hozirgi kunda elchixonalar diplomatik vakolatxonalarning eng oliy ko’rinishi
sifatida baholanadi. Uning tashkil etilishi muayyan mamlakat bilan oliy darajadagi
diplomatik munosabatlar o’rnatilganligini bildiradi.
Vena konvenstiyasiga muvofiq diplomatik vakolatxona quyidagi vazifalarni
bajaradi:
1. Akkreditastiya qilayotgan davlatning o’zi turgan davlatdagi vakili bo’lish.
2. O’zi turgan davlatda o’z davlati va fuqarolari manfaatlarini xalqaro huquq
doirasida himoya qilish.
3. O’zi turgan davlatning hukumati bilan muzokaralar olib borish.
4. Konuniy vositalar asosida o’zi turgan davlatdagi sharoit va voqealarni aniqlash
va o’z davlatining hukumatini ulardan xabardor qilish.
5. O’z davlati va o’zi turgan davlat o’rtasidagi do’stona aloqalarni qo’llab-
quvvatlash, o’zaro iqtisod, madaniyat va fan sohasidagi aloqalarni
rivojlantirish (3-modda).
Boshqacha qilib aytganda, elchixonaning asosiy vaifasi eng avvalo o’zi
turgan davlatda o’z davlatining barcha masalalari bo’yicha vakilligini amalga
oshirishdan iborat. Diplomatik vakolatxona uni tayinlagan hukumatning

---

21
vakolatxona joylashgan mamlakat hukumatiga o’zini qiziqtirgan barcha masalalar
bo’yicha aynan vakolatxona vositasida murojaat qiladi.
Muayyan davlat tashqi ishlar idorasi bilan doimiy aloqa va muzokaralar
akkreditatstiya qilingan davlatlarning vakillari tomonidan mazkur mamlakatdagi
diplomatik vakolatxona orqali amalga oshiriladi. Elchixona yoki missiya o’zi
joylashgan mamlakat Tashqi ishlar vazirligi bilan doimiy aloqada bo’ladi. Bundan
tashqari elchixonalar diplomatik korpus bilan doimiy aloqada bo’ladi.
O’z hukumatini o’zi joylashgan mamlakatdagi iqtisodiy, siyosiy ahvoli
haqida xabardor qilish va o’z davlati tashqi siyosati manfaatlari yo’lida aktiv
faoliyat ko’rsatish, o’zi joylashgan mamlakat bilan munosabatlarni yangilash va
rivojlantirish diplomatik vakolatxonaning asosiy vazifasi hisoblanadi.
Har bir elchixona yoki missiya o’zi joylashgan mamlakatda ro’y
berayotgan voqealarni muntazam kuzatib boradi. Bu bilan birga har qanday
xorijiy vakolatxona har bir qadamini o’ylab qo’yishi, o’z davlatining siyosatini
amalga oshirishi uchun qanday ishni amalga oshirish foydaliroq ekanini tasavvur
qila olishi zarur. Bu xususan, davlatlararo iqtisodiy va madaniy munosabatlarni
rivojlantirish, siyosiy aloqalarni mustahkamlash va kengaytirishga taaluqlidir.
O’z davlati fuqarolari va yuridik shaxslarining manfatlari va huquqlarini
himoya qilish uchun vakolatxona o’zi turgan mamlakatning davlat organlari, sud
va boshqa organlari bilan ish olib borishi zarur hollarda, mazkur mamlakatning
hukumatiga murojaat qilishi mumkinligini taqozo etadi. Bunda xorijiy
vakolatxona uning diplomatik xodimlari va boshqa xizmatchilari o’zi turgan
mamlakat qonun va odatlarini tan olishi va hurmat qilishi, uning davlat va ijtimoiy
qurilishini tan olishi va barcha tan olgan xalqaro huquq-mazkur vakolatxona va
akkreditastiya qilingan davlatning ichki ishlariga aralashmaslik asosida faoliyat
ko’rsatishlari lozim bo’ladi.