Xalq og’zaki ijodi janrlari topishmoq va maqollarni o’qitish metodikasi

4. Ertaklardagi majoziy abrazlar orqali o’quvchilarda insoniy fazilatlarni shakllantirish

• Ertaklarni o’rganish hayotni obrazlar orqali idrok etishga yordam beradi, ular bolalar qalbida chuqur iz qoldiradi. Ertaklar bolalarga axloqiy va estitek tarbiya berishning muhim vositasidir. Darsliklardagi hayvonlar obrazi bilan bog’liq ertaklar alohida ajralib turadi. Bu xususda, tadqiqotchi N.M.Vedernikova shunday fikrni aytadi. “Hayvonlar haqidagi ertaklarni kichiklar ham, kattalar ham sevishadi. Ulardagi sodda syujetlar yengil hazm qilinadi. Mushuk, xuroz, quyon kabi tanish obrazlar odam ongida tez idrok qilinadi va unda hissiy aks – sado uyg’otadi. Hayotdagi oddiy hayvonlarning poetik obrazlari boalalarni olamga yangicha ko’z bilan qarashga davat etadi”.
• I – IV sinflarning “O’qish kitobi”da tanlab berilgan ertaklarning rostguylik va yolg’onchilik, vafodorlik va xiyonat, rahmdillik va shavqatsizlik, saxiylik va baxillik, donolik va laqmalik, ezgulik va yovuzlik, diyonat va vijdonsizlik, ahillik va janjalkashlk, qanoatlilik va ochko’zlik kabi ko’plab qirralarni o’z ichiga olgan ertak matnlari bolalarni tarbiyalashda eng muhim dedaktik vosita sifatida xizmat qila oladi.

• I sinf darsligida “Bo’ri bilan turna”, “Bo’ri bilan tulki”, “Sher va sichqon”, “Ochko’z sichqon”, “Hakka va uning bolalari” kabi ertaklar bunga misol bo’la oladi. Bu ertaklarda yovuzlik, ochko’zlik singari illatlar qoralanib, do’stlik, ahillik kabi sifatlar ulug’lanadi.
• “Ochko’z sichqon” ertagi aynan ochko’zlikni qoralash va qanoatlilikni ulug’lashga bag’ishlangan.
• O’qituvchi ertaklarning g’oyaviy mazmunini bolalar ongiga yetkazish uchun darslikdagi yagona mavzu atrofida jamlangan ertaklarni hamisha o’zaro bog’lab, ilgarigi darslarda ushbu mavzuda bo’lib suhbatni bolalarga eslatgan holda olib borsa, yaxshi natijaga erishadi.
• Asar mazmunini ilgarigi muqobil syujetlar bilan bog’lash va asosiy g’oyani belgilab olish uchun o’qituvchi bir qancha savollarni o’rtaga tashlab, ularga javob olish va o’sha javobning to’la bo’lmaganlarini o’zi to’ldirib, keyinchalik asosiy tahlil obe’ktiga o’tishi maqsadga muvofiqdir.
• O’qituvchi darsga tayyorlanish mobaynida, ochko’zlik va uning aksi bo’lgan ko’zi to’qlik haqida bahs etuvchi bir qancha maqollarni tanlab, tayyor holda yozib olib kelishi kerak. Xuddi, o’sha paytlarda uni ko’rgazmali qurol sifatida devorga ilib, bolalarga ham mustaqil ravishda mazkur maqollarning muqobillarini topishni topshirishi lozim. Hozirgi paytda, ilg’or o’qituvchilar bu jarayonda kompyuter texnologiyasidan unumli foydalanishmoqda.