X. X. Komilova, U. A. Vohidova

«Applikatsiya»  texnikasi  -   jumallar,  rangli  qog‘oz  va  turli 
eskizlardan har xil  shakllar kesib olinadi  va qog‘ozga yopishtiriladi. 
Applikatsiyani  mustaqil  ravishda yoki  boshqa  usullar bilan  qo'shib 
ishlatish mumkin.
Kostyum  kompozitsiyasida  naqshnig  muhim  ahamiyati  bor. 
Shaklni  naqshdan  ajratib  boim aydi.  Hamonki  shaklda  naqsh  bor 
ekan,  demak  naqsh  shaklning  zarur  komponenti,  bir  qismi  bo‘lib 
qoladi.  Naqsh  ham  kostyum  singari  ko‘p  asarli  tarixga,  xalqlarga, 
millatlarga  mansubligi  bor.  U  xalqning  tarixiy  taqdirini,  turmush 
tarzini,  tashqi  muhitni,  iqlimni,  fan  va  texnika  rivojlanishini  aks 
ettiradi.  Naqsh turli  xalqlarda va tarixiy davrlarda turli  usulda hosil 
qilingandi.  Bu  usullar  quyidagi:  yeshish,  o‘yma,  to'qima,  o‘rish, 
bosma,  ikat,  batik,  trafaret  yordamida,  kashta  qilish,  erkin  tasvir 
solish va h.k.
Naqsh jamiyatning  moddiy  madaniyatini  bir  qismidir.  Naqsh 
(lot.omamentum  -   bezak)  -   bu  turli  buyumlarni  bezatish  uchun 
ritmik  tartibda  joylashtirilgan  elementlaridan  tasvir,  ibtidoiy 
xalqlarda esa -  tanani bo'yash (tatuirovka).
Barcha  naqshlaming  ajralmas  xossasi  —  materiali  muayyan 
davr  san’atining  rivojlanish  umumiy  tendensiyalari  bilan  uzluksiz 
bogiiqdir.  Turli  naqshlar  bilan  bezatilgan  buyumlar  o ‘zf davrining 
badiiy  uslubini  to‘liq  aks  ettiradi.  Naqsh  davming  o ‘ziga  xos 
dastxati, uslub elementidir.
Loyihalash  faoliyatining yangi turi -  bu  kompyuter yordamida 
naqsh  yaratishdir.  Dizayner  uchun  kompyuter  tizimi  cheksiz 
imkoniyatlami  beradi:  Internet  orqali  yangi  ma’lumotlar  bilan 
tanishish  va  kompyuter  grafikasi  yordamida  naqsh  elementlarini 
cheksiz  turlab,  rang  birikmalari  muammosini  yechish  va  kompo­
zitsion  sxemasini takomillashtirish mumkin.  Ammo  naqshni  loyiha­
lash  va  uni  estetik  baholash  rassorrming  vazifasidir.  Hech  qanday 
texnikaviy  progress  dizayner  qo‘li  o‘mini  bosa  olmaydi.  Rasm 
doimo  rassomlar ijodiy asosiy  faktori  bo'lgan.  Kompyuter esa  faqat 
ijodga texnikaviy tomonini tezlashtirib yordam beradi.  [17]
75

---

Naqsh  material  yuzasini  bir  tekis  rapportli  to ‘ldirib  turishi 
mumkin,  yoxud  muayyan joylarida  solinishi  mumkin  (kupon  yoki 
hoshiya turida) (16-chizma).
Naqsh  elementini  kattaligi  mayda  o ‘rtacha  va  yirik  bo‘lishi 
mumkin.
Naqsh  turi  kostyumni  ishlab  chiqarish  texnologiyasiga  ta ’sir 
etadi.  Bu  tomondan naqshlar oddiy  va  murakkab turlarga boMinadi. 
Texnologik  jihatidan  murakkab  naqshlarga  yirik,  yo‘l-yo‘l,  katak- 
katak,  bir tomonlama yoki tepa va pasti  bor rasmlar,  naqshi  kupon 
va hoshiyali joylangan matolar kiradi.