X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Nazorat savollari: 
1. Shimoliy Amerika materigida qanday tabiat zonalari tarkib topgan? 
2. Shimoliy Amerika materigi o’simliklari tarqalishida o’ziga xoslik nimada? 
3. Materik tabiatini muhofaza qilish qanday amalga oshirilgan? 
4. Materikda alohida muhofaza qilinadigan hududlar haqida ma’lumot bering? 
 
5.7. MATERIKNI TABIIY GEOGRAFIK RAYONLASHTIRISH 
 
Shimoliy Amerika shimoldan janubga tomon shimoliy yarim shardagi deyarli 
barcha kenglik zonalar bo‘ylab cho‘zilgan bo‘lib, uning hududida ekvatorial 
landshaft tipidan boshqa barcha zonal landshaft tiplari mujassamlashgan. Xilma-xil 
landshaftlarning vujudga kelishida materikning orografik tuzilishi, ayniqsa 
Kordil’era tog‘
tizmasining Tinch okeani havzasiga nisbatan, tekislik, plato va 
o‘rtacha balandlikdagi tog‘larning Atlantika va Shimoliy Muz okeanlari havzalariga 
nisbatan geografik joylanishi va shu omillar ta’sirida vujudga kelgan iqlimiy 
sharoitlar bilan bevosita bog‘liq. 
Materik tabiatidagi yaqqol ko‘zga tashlanadigan eng katta farqlarning 
mavjudligiga uning g‘arbiy baland tog‘li qismini harakatchan geosinklinal sharoitda 
rivojlanganligi va sharqiy tekislik hamda platoli qismi kam harakat platformali 
sharoitda rivojlanganligi ham sababdir. Binobarin, tekislik va platoli sharq 
gorizontal zonallik bilan xarakterlansa, tog‘lik g‘arb murakkab gorizontal zonallik 
va vertikal mintaqalikning hamohang ko‘rinishidagi shakli bilan xarakterlanadi.

---

171 
Materikda ikkita katta qism: Sharq va G‘arb yoki Kordil’era tog‘lari ajratiladi. 
Bu yirik tabiiy geografik o‘lkalarning har qaysi qismida kenglik, zonallik, balandlik 
mintaqalanishi, okean havzalarining ta’siri, relyef va iqlimning o‘zaro aloqadorligi 
o‘ziga xos ko‘rinishda namoyon bo‘ladi. Bu farqlar Sharqni va G‘arbni bir necha 
tabiiy geografik o’lkalarga bo‘lishga imkon beradi. 
Materikning tropik kengliklarda joylashgan, tropik va subekvatorial tabiiy 
geografik sharoitga, tropiklarga xos nam va kserofit o‘rmon, tog‘ o‘rmon, siyrak 
o‘rmon, chala cho‘l va savanna landshaft tiplariga ega bo‘lgan janubiy kambar qismi 
Markaziy Amerika tabiiy geografik o‘lkasini tashkil etadi. Markaziy Amerika 
o‘lkasi Shimoliy va Janubiy Amerikani o‘zaro bog‘lovchi zona bo‘lib xizmat qiladi. 
Ko‘pchilik mualliflar Markaziy Amerikani Vest-Indiya orolllari bilan birga yagona 
tabiiy geografik o‘lka deb qaraydilar. 
Materikning Arktika orollari va ularni ajratib turuvchi suv havzalari Arktika 
va Subarktikaning Amerika sektori sifatida ajratiladi. Markaziy Amerika alohida 
subkontinent hisoblanadi.