Ca
2+
va
Mg
2+
ionlari bo‘l ma-
gan yoki juda kam bo‘lgan suv.
Qattiq suv ko‘p texnik maqsadlar uchun yaroqsiz hisob-
lanadi. Qattiq suvdan foydalanilganda isitish tizimi bug‘ qozon-
lari devor lari magniy, kalsiy karbonatlar va boshqa tuzlardan
iborat quyqa bilan qoplanib qoladi. Quyqa suv isishini qiyin-
lashtiradi, yoqilg‘i sarfi ortishiga, qozon devorlarining ishdan
chiqishiga sabab bo‘ladi. Qattiq suvda sov un ko‘pirmaydi,
chunki magniy va kalsiy ionlari sovun bilan suvda erimaydigan
birik malar hosil qiladi. Qat tiq suvda go‘sht, sabzavotlar, don
mahsulotlari yaxshi pish may di, sifatli choy tayyorlab bo‘lmaydi.
Suvda vaqtinchalik (kar bonat), doimiy, kalsiy, magniy va
umumiy qattiqlik farqlanadi.
• Vaqtinchalik qattiqlik – suvda magniy va kalsiy gidro-
karbonatlar
[Ca(hCO
3
)
2
; Mg(hCO
3
)
2
]
mavjudligi bilan
bog‘liq.
• Doimiy qattiqlik — suvda magniy va kalsiy sulfatlar va
xloridlar
[CaSO
4
, CaCl
2
; MgSO
4
, MgCl
2
]
mavjudligi
bilan bog‘liq.
• Kalsiy qattiqligi — suvda kalsiy tuzlari mavjudligi bilan
bog‘liq.
• Magniy qattiqligi — suvda magniy tuzlari mavjudligi
bilan bog‘liq.
http:eduportal.uz
118
• Umumiy qattiqlik — suvning kalsiy va magniy qattiqligi
yig‘indisi.
Suvning qattiqligini pasaytirish, yumshatish uchun distil-
latsiya (suvni haydash) hamda kimyoviy usullardan foydalaniladi.
Kimyoviy usullarda magniy va kalsiy ionlari suvdan erimaydigan
birikmalar tarzida chiqarib yuboriladi. Buning uchun:
1. Suvni qaynatish yo‘li bilan vaqtinchalik qattiqlik yo‘qo-
tiladi:
Ca(hCO
3
)
2
↓
CaCO
3
↓
+ h
2
O + CO
2
↓
,
Mg(hCO
3
)
2
↓
MgCO
3
↓
+ h
2
O + CO
2
↓
.
Uyingizda choy damlash uchun suv qaynatiladi. Doimo suv
qaynatadigan idish tubiga e’tibor bering. Suvda erimaydigan
tosh simon quyqani ko‘rasiz, u CaCO
3
va MgCO
3
tuzlaridir.
2. Ohakli suv qo‘shiladi:
Ca(hCO
3
)
2
+ Ca(Oh)
2
↓
2CaCO
3
↓
+ 2h
2
O,
Mg(hCO
3
)
2
+ Ca(Oh)
2
↓
CaCO
3
.MgCO
3
↓
+ 2h
2
O.
3. Ishqor ta’sir ettiriladi:
Ca(hCO
3
)
2
+ 2NaOh
↓
CaCO
3
↓
+ Na
2
CO
3
+ 2h
2
O,
Mg(hCO
3
)
2
+ 2NaOh
↓
MgCO
3
↓
+ Na
2
CO
3
+ 2h
2
O.
4. Soda (Na
2
CO
3
) qo‘shib Mg
+2
va Ca
2+
ionlari cho‘ktiriladi:
Ca(hCO
3
)
2
+ Na
2
CO
3
↓
CaCO
3
↓
+ 2NahCO
3
,
Mg(hCO
3
)
2
+ Na
2
CO
3
↓
MgCO
3
↓
+ 2NahCO
3
.
Bunda kalsiy va magniy ionlari suvda erimaydigan karbo-
natlar tarzida eritmadan chiqarib yuboriladi.
Doimiy qattiqlik suvni qaynatish bilan yo‘qolmaydi. Uni
soda yoki natriy fosfat qo‘shib yo‘qotiladi:
CaSO
4
+ Na
2
CO
3
↓
CaCO
3
↓
+ Na
2
SO
4
,
3MgSO
4
+ 2Na
3
PO
4
↓
Mg
3
(PO
4
)
2
↓
+ 3Na
2
SO
4
.
Sanoatda suvning qattiqligini yo‘qotish uchun ion alma shi-
nuv usuli qo‘llaniladi.
http:eduportal.uz
119
Do'stlaringiz bilan baham: |