X to‘xtaboyev kimyo 9

• Pirometallurgik usullar.
• Gidrometallurgik usullar.
• Elektrometallurgik usullar.
Pirometallurgik usullarda metallarni olish yuqori haroratlarda 
metall birikmalarini bevosita termik ishlovdan o‘tkazishga (passiv
metal larni olish) yoki uglerod, uglerod (II)-oksid, aluminiy, 
krem niy yoki vodorod yordamida metall oksidlarini qaytarishga 
asoslangan:
ZnO + C
→
CO
→
+ Zn
→
,
Cr
2
O
3
+ 2Al
→ 
Al
2
O
3
+ 2Cr
→
,
Fe
3
O
4
+ 4CO
→ 
3Fe + 4CO
2
→
,
WO
3 
+ 3h
2
→
W + 3h
2
O,
2hgO
→
2hg
→
+ O
2
→
.
Bu usullar yordamida po‘lat va cho‘yan olinadi. Gidro-
metallurgik usullarda metallar olish ularning birikma larini erit-
maga o‘tkazib, yuqori haroratlarsiz, elektroliz yor damida yoki 
boshqa metallar ta’sir ettirib qayta rishga asoslangan: 
http:eduportal.uz

---

73
CuO + h
2
SO
4
→ 
CuSO
4
+ h
2
O,
CuSO
4
+ Fe
→ 
FeSO
4 
+ Cu
↓.
Bu usullar yordamida oltin, kumush,
rux, uran va boshqa metallar olinadi.
Elektrometallurgik usullarda metal-
larni olish oksidlar, gidroksidlar, tuzlar 
suyuq lan malarini elektroliz qilishga asos-
langan: Na
+
+ 
ē
→
Na
0
,
Ca
+2
+ 2
ē
→
Ca
0
, 
Al
+3
+ 3
ē
→
Al
0
.
Bu usul lar yordam ida ishqor iy va 
ishqoriy-yer metallar, aluminiy olinadi. 
Ishlatilishi. Metallar xalq xo‘jaligining 
barcha sohalarida ish la tiladi. Inson hayotiy faoliyati uchun 
foydalanish darajasi bo‘yi cha metallar oldingi o‘rinlarda turadi. 
12- rasmda oddiy yor i 
tgich lam 
poch kasida ish lati ladigan 
metallar ko‘rsatilgan. Ishlatilish sohasiga qarab, metallar shartli 
ravishda qora va rangli metallarga bo‘lingan.