X to‘xtaboyev kimyo 9

• Dissotsiatsiyalanish darajasi nisbatan yuqori bo‘lgan 
elektrolitlar kuchli elek trolitlar deb ataladi.
Ular har qanday konsentratsiyadagi eritmalarda amalda ion-
larga to‘la disso tsiatsiyalanadi. Ko‘pchilik tuzlar (NaCl, KNO
3
,
http:eduportal.uz

---

27
Ba(NO
3
)
2
, FeSO
4
), kislotalar (hClO
4
, hNO
3
, h
2
SO
4
, hCl, hBr, 
hI) va ishqorlar (NaOh, KOh, Ca(Oh)
2
, Ba(Oh)
2
) 
kuchli 
elektrolitlar
hisoblanadi.
Dissotsiatsiyalanish darajasi suyultirilgan eritmalarida ham 
kichik qiy matga ega bo‘lgan elektrolitlar 
kuchsiz elektrolitlar
deb 
ataladi. Barcha orga nik va ba’zi noorganik kislotalar (h
2
SO
3
, 
hClO, h
2
S, hNO
2
, h
2
CO
3
, h
2
SiO
3
, hClO
2
va b.q.), ammoniy 
gidroksid, metallarning erimaydigan gidroksidlari, suv kuchsiz 
elektrolitlar hisoblanadi (6- jadval).
6- jadval.
Kislota
Formula
n qiymati
Elektrolitning 
tabiati
h
m
EO
n+m
E(Oh)
m
O
n
Sulfat 
h
2
SO
4
S(Oh)
2
O
2
2
Kuchli
Sulfit
h
2
SO
3
S(Oh)
2
O
1
Kuchsiz
Nitrat
hNO
3
N(Oh)O
2
2
Kuchli 
Nitrit
hNO
2
N(Oh)O
1
Kuchsiz
Karbonat
h
2
CO
3
C(Oh)
2
O
1
Kuchsiz
Ortofosfat
h
3
PO
4
P(Oh)
3
O
1
Kuchsiz
Gipoxlorit
hClO
Cl(Oh)
0
Kuchsiz
Xlorit
hClO
2
Cl(Oh)O
1
Kuchsiz
Xlorat
hClO
3
Cl(Oh)O
2
2
Kuchli
Perxlorat
hClO
4
Cl(Oh)O
3
3
Kuchli
Kislorod tutuvchi kislotalarning E(Oh)
m
O
n
umumiy formu-
lasi aso sida ular ning kuchini aniqlash mumkin. n < 2 bo‘lganda 
kislota kuchsiz, n 
≥ 
2 bo‘lganda kislota kuchli hisoblanadi. 
Oh
–
guruh tarkibiga kirmagan kislorod atomlari soniga bog‘liq 
ravishda kislotalar kuchi 6- jadvalda keltirilgan.
Elektrolitlarning kuchini elektrolit dissotsiatsiyalanish daraja-
siga qarab solish tirish bir xil konsentratsiyali eritmalardagina 
aha miyatga ega bo‘lib, boshqa holatlarda qulay usul bo‘lib hi-
sob lanmaydi. Shuning uchun kuchsiz elektrolitlar kuchini solish-
http:eduportal.uz

---

28
tirish uchun dissotsiatsiyalanish konstantasidan foydalaniladi. 
Kuchsiz elektrolitlar suvli eritmalarda qisman dissotsiatsiya la-
nadi. Erit mada kuchsiz elektrolit molekulalari va ionlari orasida 
muvozanat vujudga keladi. Masalan:
Ch
3
COOh 
→→
h
+
+ Ch
3
COO
–
.
Muvozanat paytidagi h
+
va Ch
3
COO
–
ionlar konsentratsiya-
lari ning ko‘ payt masini sirka kislota konsentratsiyasiga nisbati 
sirka kislota ning disso tsiatsiyalanish kons tantasidir:
K
H
CH COO
CH COOH
diss
=
+
−
[
][
]
[
]
3
3
,
bunda: K — dissotsiatsiyalanish konstantasi,
[h
+
] — vodorod ionlarining molyar konsentratsiyasi,
[Ch
3
COO
–
] — atsetat ionlarining molyar konsentratsiyasi,
[Ch
3
COOh] — sirka kislota molekulalari konsentratsiyasi.
Elektrolitning dissotsiatsiyalanish konstantasi elektrolit va 
eri tuvchi tabia tiga hamda haroratga bog‘liq, konsentratsiyaga 
bog‘liq emas. U birikmalar dis sotsiatsiya sining miqdoriy xarak-
teristikasi bo‘lib hisoblanadi. Dissotsiatsiya la nish konstantasi qan-
cha katta bo‘lsa, elektrolit shuncha kuchli dissotsiatsiyalanadi.