X to‘xtaboyev kimyo 9

»
a
a
Mustaqil yechish uchun masala va mashqlar
1. Reaksiyaning harorat koeff itsiyenti 2 ga teng. harorat
10 °C dan 100 °C ga ko‘tarilganda, reaksiya tezligi necha 
marta ortadi?
2. harorat koeff itsiyenti 3 bo‘lgan reaksiya tezligini 100 
marta oshirish uchun haroratni 0 °C dan necha darajaga 
ko‘tarish kerak?
3. harorat 20 °C dan 70 °C ga ko‘tarilganda reaksiya tezligi
1200 marta ortgan. Reaksiyaning harorat koeffitsiyentini 
aniqlang.
4. Quyidagi reaksiyalarda gazlar aralash masin ing hajm i
3 mar ta oshirilsa, reaksiya tezligi necha marta o‘zgaradi?
a) h
2
+ F
2 
= 2hF; b) 2NO + O
2
= 2NO
2
.
5. Etilenning yonish reaksiyasi quyidagi tenglama bilan 
ifodalanadi: 
C
2
h
4
+ 3O
2
= 2CO
2
+ 2h
2
O.
Bu reaksiyada kislorodning konsentratsiyasi 3 marta oshi -
rilsa, reaksiya tezligi necha marta oshadi?
http:eduportal.uz

---

192
aMalIY MaShg‘UlOtlar
1- amaliy ish
Uglerod (IV)-oksid hosil qilish va uning
xossalari bilan tanishish
1. Probirkaga bo‘r yoki marmardan bir necha bo‘lak soling
va suyultirilgan xlorid kislotadan ozgina quying.
2. Probirka og‘zini gaz o‘tkazgich nayli tiqin bilan ber-
kiting.
3. Nayning uchini 2—3 ml ohakli suv quyilgan probirkaga 
tushiring va sodir bo‘layotgan hodisani kuzating.
4. Gaz o‘tkazgich nayni distillangan suv quyilgan erit maga 
tushiring.
Gazning distillangan suvdan o‘tishi 1—2 minut davom 
etsin. Nayni chiqarib olib, olingan eritmaga bir necha
tomchi ko‘k lakmus eritmasidan tomizing.
5. Probirkaga suy ultirilgan o‘y uvchi natriy eritmasidan
2—3 ml quying va unga bir necha tomchi fenolftalein 
qo‘shing. So‘ngra eritma orqali gaz o‘tkazing.
6. 10 g tuproq namunasidan olib, suv bilan aralashtiring. 
Aralashmani filtrlab, probirkaga quying:
a) tuproqdan 2—3 g probirkaga soling va ustiga suyul ti-
rilgan xlorid kislota quying. Nima kuzatiladi?
b) yuqorida olingan filtratga kumush nitratdan ozgina 
quying. hosil bo‘lgan oq rangli cho‘kmani filtrlab oling.
Cho‘k mani ik k iga bo‘lib, 1- qismiga ammiak yok i 
suyultirilgan xlorid kislota quying, 2- qismini qizdiring. 
Nima kuzatiladi?
TOPShIRIQLAR:
1. Yuqorida bajarilgan tajribalardagi barcha reaksiyalar 
tenglamalarini yozing.
2. Bajarilgan tajribalar yuzasidan xulosa tayyorlang.
http:eduportal.uz

---

193