X to‘xtaboyev kimyo 9

20-§.
Ishqoriy metallar
Ishqoriy metallarning atom massalari ortib borishi bilan metallik 
xossasining kuchayib borishi sababi nimada?
Litiy Li, natriy Na, kaliy K, rubidiy Rb, seziy Cs, fransiy 
Fr elementlar davriy sistemasining I guruhi bosh guruhchasini 
tashkil qiladi.
• Litiy 
li
, natriy 
Na
, kaliy 
K
, rubidiy 
rb
, seziy 
Cs
, 
fransiy 
Fr
 ishqoriy metallar deb ataladi.
• Ishqoriy metall atamasi ular gidroksidlarining o‘yuv-
chanlik xossasi bilan bog‘liq.
atomlarining tuzilishi. Ishqoriy metallarning tashqi elektron 
7–Kimyo, 9- sinf.
http:eduportal.uz

---

98
qavatlarida bittadan s-elektron bo‘ladi va shuning uchun ular
s-elementlar oilasiga kiradi (12- jadval).
Ishqoriy metallarning xossalari 12- jadval.
Ele-
ment
Kimyo-
viy 
belgi
Nisbiy 
atom 
massasi
Òartib 
raqami,
yadro 
zaryadi
Elektron 
konfigu-
ratsiyasi
Suyuqla-
nish
harorati,
°C
Zichligi,
kg/m
3
Litiy
Li
6,939
3
[he]2s
1
180,52
534
Natriy
Na
22,989
11
[Ne]3s
1
97,79
971
Kaliy
K
39,102
19
[Ar]4s
1
63,63
862
Rubidiy
Rb
85,47
37
[Kr]5s
1
39,03
1532
Seziy
Cs
132,905
55
[Xe]6s
1
28,36
1873
Fransiy
Fr
223
87
[Rn]7s
1
26,83
2480
Kimyoviy reaksiyalarda ishqoriy metallar o‘zlarining va lent 
elektronlarini oson beradi va +1 zaryadli ionga aylanadi. Ish-
qoriy metallar eng kuchli qaytaruvchilar hisoblanadi va barcha 
birik malarida +1 oksidlanish darajasini namoyon qiladi.
Atom yadrolar in ing zar yadi or tib bor ish i bi lan ularda 
elektron qobiqlar soni va atom radiusi or tib boradi, tashqi 
elektron larning yadroga tortilish kuchi va ionlanish energiyasi 
ka mayib boradi, metallarning faolligi kuchayadi. Fransiy tabi atda 
uchramaydigan sun’iy radioaktiv element, shuning uchun mavjud 
metallar ichida eng kuchli qaytaruvchi, faol metall seziydir.