si asosida ishlab chiqiladi. Mehnat ta’limi o‘qituvchisi o‘zining kun-
dalik faoliyatida bu dasturga amal qiladi va uning bajarilishi majburiy
hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda o‘qituvchi o‘quv dasturiga mahalliy
sharoitni hisobga olib ma’lum o‘zgarishlar kiritishi mumkin. Bu
borada bir qancha talablar hisobga olinishi lozim. Dastuming mazmuni
pedagogikaning didaktik printsiplargato‘la-to‘kisjavob berishi, ilmiy
va mafkuraviy jihatdan puxta bo‘lishi, murakkabligi ortib borishi
hisobga olingan holda va mehnat ta’limining tanlangan didaktik
tizimiga muvofiq ravishda, muayyan izchillikda bayon qilinishi,
turmush tajribasi bilan bog‘langan bo‘lishi kerak.
M ehnat malaka va ko‘nikm alari bilan qurollantirish. Olquv-
chilami tarbiyalash va ulami ishlab chiqarish faoliyatiga tayyorlashda
mehnat malakalari va ko‘nikmalari katta o‘ringa ega. Boshlang4ich
sinf o‘quvchilariga mehnat ta’limini berish vazifalaridan biri ularda
bir qator mehnat malaka va ko‘nikmalarini shakllantirishdir.
Mehnat ta’limi dasturi talablarini bajarishda, mavzuga oid bilim
berishda, malaka va ko‘nikmalami shakllantirishda o‘quvchilarga
ma’lum hajmdagi politexnik bilimlar beriladi. Boshlang‘ich poli
texnik bilim bilan qurollantirish o‘quvchilarga predmetni yasash,
ishlov berilayotgan materialning xususiyatlari, texnologik o‘ziga
xosliklari, materialga qo‘lda ishlov berilganda qo‘llaniladigan asbob-
moslamalaming xususiyatlari, ulardan foydalanish qoidalari haqida
ma’lumot berib boriladi.
0 ‘quvchilarga berilayotgan politexnik bilim, amaliy ko‘nikma va
malakalarga o‘rgatish ma’lum nazariy darajada amalga oshirishga
imkon beruvchi zamindir.
Amaliy malaka va ko‘nikmalar bilan qurollantirish amaliy mash-
g‘ulot turlarini o‘rgatish ham demakdir. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari
bajarishi kerak bo‘ladigan amaliy ish turlari xilma-xildir,
biroq mehnat
malaka va ko‘nikmalarini egallamasdanoq amaliy ish jarayonidagi
materiallarni o‘lchab olish va belgilash, ulami qirqib, ishlov berish,
qismlami yelimlash, tikish, o‘rash va bog‘lash kabi yoMlar bilan
birlashtirish va mustahkamlash, detallami yig‘ish va buyumni mantaj
qilish va buyumni bezash ishlarini bajarish bir qator qiyinchiliklur
tug‘diradi.
0 ‘quvchilardagi mehnatga bo‘lgan qiziqishni o‘z vaqtida aniqlash
va ularga mehnat malakalarini sevgan mashg‘ulotlarida takomillash-
tirishlariga yordam berish juda muhimdir.
Bunda o‘quvchiIarning e’tiboriga eng oddiy buyum o‘yin-
choqlarni, o‘yinlami, o‘quv qurollarini tayyorlash, naqshlar chizib
va qirqib olish, applikatsiya ishlari havola etiladi. Bundan tashqari
o‘quvchilarda mehnatga qiziqishni uyg‘otish, mehnat darstarida hosil
qilingan bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish, ko‘nikma va
malakalarini mustahkamlash uchun “Mohir qo‘llar” to‘garaklarida,
sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish maqsadga muvofiqdir.
Ko‘nikma - bu kishining bilim va tajriba asosida egallangan, ma’
lum harakatni ongli bajarishga boMganqobiliyatidir. Masalan: kartonni
kesa bilish ko‘nikmasi, qaychini to‘g‘ri ishlata olish, harakatni aniq
muvofiqlashtirish, yo‘nalish, kuch va bosimning tengligini saqlash.
M alaka - bu faoliyatdagi mashq qilishlar jarayonida yetilgan,
mujassamlashgan tajribadir. Bu tez va aniq bajarish, mashq qilish
tufayli tarkib topgan ko‘nikma yoki bu ma’lum miqdordagi mashq
va usullar bajarilganda ko‘nikmadan sakrab o‘tish degan ma’noni
anglatadi. Shunung uchun mazkur ko‘nikma agarda malakani yuzaga
keltirishni nazarda tutgan mashq va usullar to‘g‘ri tuzilgan bo‘lsa u
to‘g‘ri malakaga aylanishi mumkin. Biroq malakaning takommillashuv
darajasi o ‘qitishning turli bosqichlarida turlichadir. Uning strukturasi
ham o‘zgaruvchandir. Mashqlar jarayonida o‘quvchiiar bajarilayotgan
harakatlar murakkablashib borgan sari, asta-sekin oddiy malakalarning
murakkab malakalarga birlashuvi sodir bo‘ladi.
Mehnat malaka va ko'nikmaiarini shakllantirish quyidagicha aso-
siy bosqichlardan tarkib topadi:
a) boshlang4 ich tushuncha berish;
b) mehnat harakatlarini sinov
uchun bajarish;
d) ish harakatlari
natijasi;
e) yakuniy xulosa chiqarish.
Mehnat malakalari va ko‘nikmalarini shakllantirishga mo‘ljal-
langan amaliy ishlar faqat vaqtga ko‘ra taqsimlanganda hamda ma’lum
tizim asosida o‘tkazilgandagina ijobiy natija beradi.
