X. S. Xadjaev, I. A. Bakiyeva, sh sh. Fayziyev makroiqtisodiyot

* * *

2. 
   Ochiq iqtisodiyotdagi iste’mol funktsiyasi: C = 50 + 0,8(Y –T), investitsiya funktsiyasi: I = 160 – 5r. Iste’mol xarajatlari - 850 mln. so’m, real foiz stavkasi 6% ga teng, davlat jamg’armalari 20 mln. so’m. Kapital harakati hisobining qoldig’ini (yoki ortiqligini) aniqlang.
   

* * *

3. 
   Kichik darajali ochiq iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalanadi: Milliy daromad - 1000 mlrd. doll., iste’mol xarajatlari - 700 mlrd. doll.,
   

davlat xaridlari - 150 mlrd. doll., investitsiya funktsiyasi - I = 250 – 10r. Jahon foiz stavkasi - 5%. Mamlakatning sof eksportini aniqlang.

* * *

4. 
   Kichik darajali ochiq iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalanadi: Iste’mol xarajatlari - 500 mlrd. doll., davlat xaridlari - 75 mlrd. doll.,
   

investitsiya funktsiyasi: I = 200 – 8r. Jahon foiz stavkasi - 5%, sof eksport : -25 mlrd. doll. Mamlakatning milliy daromadini aniqlang.

* * *

5. 
   Kichik darajali ochiq iqtisodiyotda suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida LM egri chizig’ining ko’rinishi:
   

LM: Y = 200r – 200 + 2(M/P)
IS egri chizig’ining ko’rinishi esa:
IS: Y = 400 + 3G – 2T + 3Xn – 200r.
Sof eksport funktsiyasi: Xn = 200 - 100e, bu erda e - real valyuta kursi.
Narxlar darajasi qayd etilgan P = 1, real jahon foiz stavkasi r = 2,5%. Pul taklifi M = 100 mln. doll. Davlat byudjeti balanslashtirilgan: G = T = 100. Tovar va pul bozorlaridagi muvozanatga erishish uchun real valyuta kursi nechaga teng bo’lishi kerak?

249

MAKROIQTISODIYOT FANIDA KENG QO’LLANILADIGAN FORMULALAR

1. 
   U=C+I+G+X_n
   

bu erda U - yalpi ichki mahsulot C - iste’mol
I - investitsiya
G - davlat xarajatlari X_n- sof eksport
X_n= E – I (E – eksport, I - import)

2. 
   S + I = S + C
   

bu erda C - iste’mol
I - investitsiya S - jamg’arma

3. 
   S = S_P+ S_g+ S_r
   

S_P=(Y+TR+N-T)-C S_g=(T-TR-N)-G BD= - S_g
S_r = -X_n
bu erda S_P - xususiy jamg’arma
S_g- davlat jamg’armasi
S_r - tashqi dunyo jamg’armasi BD - byudjet kamomadi
U- daromad
TR - transfertlar
N - davlat qarzlari bo’yicha foizlar T - soliqlar
S_g = -(M+B) yoki BD= M+B bu erda M - pul massasining o’zgarishi
B - chiqarilgan davlat obligatsiyalari miqdorini o’zgarishi.
nominal YaIM

4. 
   YaIM deflyatori =
   

real YaIM U-U*

5. 
   YaIM uzilishi =
   

U*
bu erda U - ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi U*- ishlab chiqarishning potentsial hajmi

6. 
   U-U*
   

U*

= -  (U-U*) Ouken qonuni

bu erda U - ishsizlikning haqiqiy darajasi U*- ishsizlikning tabiiy darajasi
 - YaIM ni davriy ishsizlikka bog’liqlik koeffitsenti R-R_-1 SRI-CPI_-1

7. 
   = yoki =
   

1. 
   CPI_-1
   

bu erda R - joriy yildagi o’rtacha narx darajasi
R_-1- o’tgan yildagi o’rtacha narx darajasi CPI - joriy yildagi iste’mol narxlari indeksi
CPI_-1- o’tgan yildagi iste’mol narxlari indeksi
- inflyatsiya darajasi U-U*
8. =^e + f + 
U*
bu erda  - inflyatsiyaning haqiqiy darajasi
^e - inflyatsiyaning kutilayotgan darajasi

U-U*
f - talab inflyatsiyasi U*
 - tashqi narx o’zgarishi (xarajatlar inflyatsiyasi) 9. =^e -(U-U*) + 
qisqa muddatli davr uchun Filips egri chizig’i tenglamasi.

10. 
    Fisher samarasi i = r + ^e
    

bu erda i - nominal foiz stavkasi
r - real foiz stavkasi
^e-kutilayotgan inflyatsiya darajasi
i - ^e (Fisher tenglamasi inflyatsiya sur’ati r= 10 % dan ortiq bo’lganda)
1 +^e

10. 
    MV = PY Pul nazariyasining miqdoriy tenglamasi. bu erda M - iqtisodiyotdagi pul miqdori
    

V - pulning aylanish tezligi P - narx indeksi
Y - talab bildirilgan real ishlab chiqarish hajmi MV MV
R = yoki Y =
Y R

10. 
    S = a + v (U – T) iste’mol funktsiyasi bu erda S-iste’mol
    

a-miqdori joriy yildagi daromad miqdoriga bog’liq bo’lmagan iste’mol
v-iste’molga cheklangan moyillik
U-daromad, T-soliqlar, (U-T) ixtiyordagi daromad (U_d)
C C

10. 
    APC = MPC =
    

U_d U_d

bu erda APC - iste’molga bo’lgan o’rtacha moyillik

MPC - iste’molga bo’lgan cheklangan moyillik
C - iste’mol xarajatlari o’zgarishi
U_d - ixtiyordagi daromad o’zgarishi C - iste’mol xarajatlari miqdori
U_d - ixtiyordagi daromad miqdori

10. 
    S=-a + (1 - v) (U - T) jamg’arma funktsiyasi
    

bu erda S - xususiy bo’g’indagi jamg’arma miqdori a - avtonom iste’mol
(1 - v) - jamg’armaga cheklangan moyillik U - daromad, T - soliq ajratmalari
S S
APS = MPS =
U_d U_d
bu erda APS - jamg’armaga bo’lgan o’rtacha moyillik MPS - jamg’armaga bo’lgan cheklangan moyillik
S - jamg’arma o’zgarishi
U_d - ixtiyordagi daromad o’zgarishi S - jamg’arma miqdori
U_d - ixtiyordagi daromad miqdori
U

10. 
    M = avtonom xarajatlar multiplikatori
    

A bu erda
U - muvozanatli YaIM o’zgarishi
A - U o’zgarishiga bog’liq bo’lgan avtonom xarajatlar o’zgarishi
U 1

10. 
    = davlat xarajatlari multiplikatori
    

G 1-v
bu erda G - davlat xarajatlari o’zgarishi
T

10. 
    t = cheklangan soliq stavkasi
    

U
bu erda T - to’langan soliq miqdorining o’zgarishi
U - daromad o’zgarishi
U v
18. = = soliq multipliktori
T 1-v
1

19. 
    ochiq iqtisodiyotdagi davlat xarajatlari 1-v(1-t)+m’ multiplikatori
    

bu erda m’ - import qilishga cheklangan moyillik

1

19. 
    M = kRU bu erda k = pul aylanish tezligiga
    

V teskari miqdor
k - nominal pul qoldiqlarining (M) daromaddagi (U) ulushi _MD

19. 
    kU = pulga bo’lgan haqiqiy talab R
    

M
bu erda - pul mablag’larining haqiqiy zahirasi yoki R haqiqiy pul qoldiqlari

19. 
    i = r + - Fisher tenglamasi bu erda i - inflyatsiya sur’ati
    

r - real foiz stavkasi
- potentsial foiz stavkasi yuqori inflyatsiya sura’tida esa
i -
r =
1 +

19. 
    M^S = C + D pul taklifi
    

bu erda M^S- pul taklifi C - naqd pul
D - depozitlar (omonatlar)
24. 1
M^S = D
rr
bu erda rr - bank rezervlari me’yori
D - dastlabki omonat 1
- bank multiplikatori
rr

25. 
    MV = C + R - pul bazasi bu erda S - naqd pul
    

R – rezervlar
_MS

25. 
    Pul multiplikatori =  M^S = M  MB
    

MB
cr + 1 C R m= cr = rr =
cr + rr D D

M^S= C + D = crD + D = D (cr + 1) D =

MB= C + R = crD + rrD = D (cr + rr) D =
_MS

1 + cr MB

cr + rr

M^S MB 1 + cr
=  M^S = MB
1 + cr cr + rr rr + cr

25. 
    Real valyuta kursi = nominal valyuta kursi x
    

milliy valyutada ifodalangan ichki narxlar darajasi
x
xorijiy valyutada ifodalangan horijdagi narx darajasi

25. 
    To’lov balans qoldig’i= Joriy operatsiyalar hisobi qoldig’i +kapital hisobi qoldig’i +rasmiy rezervlar o’zgarishi
    
26. 
    Joriy hisob qoldig’i = (tovarlar eksporti + xizmatlar eksporti + horijdagi omillarga olingan daromad) – (tovarlar importi + xizmatlar importi + horijiy investitsiyalarga foizlar to’lash + bir yoqlama transfertlar)
    
27. 
    Kapital hisobi qoldig’i = kapital tushumi - kapital chiqimi