|
chiqarilg an a ktsiya la r M a rk a ziy d ep o zita riyd a hiso b g a o lingandan s o ‘ng,
d ep o zita riyn in g h iso b o tig a asosan quyidagi buxg a lteriya o ‘tkazm asi
a m a lg a oshiriladi:
Debet 90329 - «Bankning hujjatsiz qimmatli qog‘ozlari»
Kredit 96314 - «Bankning qimmatli qog‘ozlari bo ‘yicha kontr-
hisobvaraq».
Tijorat banklari o ‘zlari chiqargan aktsiyalarini bekor qilish istagida
qayta sotib olgan vaqtda ham ularning hisobini bankning balansdan tashqari
hisobvarag‘ida yuritadi va quyidagi o ‘tkazma amalga oshiriladi.
Debet 90327 - «Bankning qimmatli qog‘ozlari blankalari»;
Kredit 96314 - «Bankning qimmatli qog‘ozlari bo ‘yicha kontr-
hisobvaraq».
Debet 90329 - «Bankning hujjatsiz qimmatli qog‘ozlari»
Kredit 96314 - «Bankning qimmatli qog‘ozlari bo ‘yicha kontr Agar
banklar sotish uchun yoki mijoz topshirig‘iga asosan sotib olingan
qimmatli qog‘ozlarni hisobini yuritish uchun quyidagi balansdan tashqari
hisobvaraqlardan foydalanadi.
Debet 93616 - «Davlatning shartli tarzda saqlanayotgan qimmat-
liqog‘ozlari», 93623 - «Saqlanayotgan xususiy qimmatli qog‘ozlar/tijorat
hujjatlari».
Kredit 96379 - «Saqlanayotgan qimmatli qog‘ozlar va boshqa qim-
matbaho buyumlar bo‘yicha kontr-hisobvaraq».-hisobvaraq».
R E P O (qayta sotib olish sh arti bilan qim m atli qog‘ozlarning oldi-
sotdi b itim lari to ‘g‘risidagi kelishuv) bitimi deganda m a’lum muddatdan
2 3 0
so‘ng oldindan kelishilgan bahoda sotib olish majburiyati bilan qimmatli
qog‘ozlarni sotish bo ‘yicha tuzilgan bitim tushuniladi. REPO bitimlari
quyidagi tamoyillarning biri bajarilgan holda moliyalashtirish operatsiyalari
sifatida hisobga olinadi:
1) avval sotilgan qimmatli qog‘ozlarning o ‘zi qayta sotib olinsa;
2) agar qayta sotib olinayotgan qimmatli qog‘ozlar barcha jihatlariga
k o ‘ra sotilgan qimmatli qog‘ozlarga o ‘xshasa
Debet 92802 - «Qimmatli qog‘ozlarni sotib olish b o‘yicha muddatli
bitimlar».
Kredit 96374 - «Qimmatli qog‘ozlarni sotib olish bo ‘yicha muddatli
bitimlar kontr-hisobvarag‘i».
92802 - «Qimmatli qog‘ozlarni sotib olish bo‘yicha muddatli bitimlar»
hisobvarag‘ida qimmatli qog‘ozlar REPO operatsiyasining birinchi
qismiga muvofiq, qimmatli qog‘ozlaming sotilish sanasidan boshlab, bank
tomonidan REPO operatsiyasining ikkinchi qismiga muvofiq, qimmatli
qog‘ozlarni sotib olish muddatigacha hisobga olinadi.
REPO operatsiyasining ikkinchi qismi amalga oshirilgandan so‘ng,
buxgalteriya o ‘tkazmasi teskari holatda amalga oshiriladi.
Bank tomonidan sotib olingan va qayta sotib olish sharti bilan qimmatli
qog‘ozlar oldi-sotdi bitimlari to ‘g ‘risidagi kelishuvning ikkinchi qismini
bajarishda bank sotishi lozim bo‘lgan qimmatli qog‘ozlar qiymatiga k o‘zda
tutilmagan holatlar hisobvaraqlarida quyidagi buxgalteriya o ‘tkazmasini
amalga oshiradi:
Debet 92806 - «Qimmatli qog‘ozlarni sotish bo ‘yicha muddatli bitimlar».
Kredit 96376 - «Qimmatli qog‘ozlarni sotish b o ‘yicha muddatli bitimlar
kontr-hisobvarag‘i».
92806 - «Qimmatli qog‘ozlarni sotish bo ‘yicha muddatli bitimlar»
hisobvarag‘ida qimmatli qog‘ozlar REPO operatsiyasining birinchi qismiga
muvofiq qimmatli qog‘ozlarni sotib olish sanasidan boshlab bank tomonidan
REPO operatsiyasining ikkinchi qismiga muvofiq qimmatli qog‘ozlarni
sotish muddatigacha hisobga olinadi.
Hisobdan chiqarilgandan so‘ng kelishuvning ikkinchi qismi bo‘yicha
qimmatli qog‘ozlarni qayta sotish bahosi va kelishuvning birinchi
qismi bo‘yicha qimmatli qog‘ozlarni sotib olish bahosi o ‘rtasidagi farq
amortizatsiyasi k o‘zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlarida hisobga olinadi:
Debet 95411 - «Olinishi lozim bo‘lgan qimmatli qog‘ozlar bo ‘yicha
hisoblangan foizlar».
2 3 1
Kredit 96333 - «Olinishi lozim b o‘lgan qimmatli qog‘ozlar b o‘yicha
hisoblangan foizlar kontr-hisobvarag‘i».
K o‘zda tutilmagan holatlar hisobvarag‘ida yuritiladigan hisob REPO
kelishuvining ikkinchi qismi bajarilganidan so‘ng to ‘xtatiladi:
Debet 96333 - «Olinishi lozim bo ‘lgan qimmatli qog‘ozlar b o‘yicha
hisoblangan foizlar kontr-hisobvarag‘i».
Kredit 95411 - «Olinishi lozim b o‘lgan qimmatli qog‘ozlar b o‘yicha
hisoblangan foizlar».
Xulosa qilib aytganda tijorat banklarida qimmatbaho buyumlar va qat’iy
hisobda turadigan blankalarni balansdan tashqari hisobvaraqlarda to ‘g ‘ri
hisobga olinishi bank faoliyatida alohida ahamiyat kasb etadi.
N azorat savollari va topshiriqlar.
1. Bankning balansdan tashqari operatsiyalari hisobini yuritilishini
misollar yordamida tushuntiring va provodkasini bering.
2. Tijorat banklarida balansdan tashqari hisobvaraqlari tavsifi, ularning
mazmuni va mohiyati tushuntiring va provodkasini bering.
3. Tijorat banklarida kredit va lizing operatsiyalarga doir balansdan
tashqari hisobvaraqlar bo ‘yicha hisob-kitoblarini tushuntiring.
4. Tijorat banklarning balansdan tashqari operatsiyalariga nimalar kiradi
va ularning hisobi qanday tartibda yuritiladi?
5. Bankning balansdan tashqari operatsiyalarining bankka salbiy
tomonlari bormi?
6. Bankning balansdan tashqari yangi operatsiyalarini sanang?
13 bob bo‘yicha m asala va m ashqlar.
1-masala.
Asaka bank o ‘z portfelida «Uzdonmahsulot» AJning 60000000 so‘mlik
aktsiyalarini qayta sotib olish sharti bilan REPO shartnomasiga asosan
Agroabankga berdi. Shartnoma muddati 2 oy. Aktsiyalar sotish qiymati -
60000000 so‘m, qayta sotib olish qiymati - 60100000 so‘m.
Topshiriqlar:
1. REPO operatsiyalarining mohiyatini tushuntirib bering.
2. Buxgalteriya provodkalarini tuzing. Bunda balansdan tashqari hisobini
ham bering.
2 3 2
Do'stlaringiz bilan baham: | 
