X. E. Rustamova, M. D. Maxsumov, U. A. Tuymachev fuqaro muhofazasi va fuqaro muhofazasi tibbiyot xizmati

II.  Zararlanishning oxirgi natijasiga qarab:
-   o ‘ldiruvchi  ta’siriga  ega  (nervlarni  falaj  qiluvchi,  terida  yara 
paydo qiluvchi, umumiy zaharlovchi va bo‘g‘uvchi ta’sirga bo‘lgan) 
zaharlovchi moddalar;
-  vaqtincha safdan chiqaruvchi zaharlovchi moddalar -  ta’sirlash 
xususiyatiga ega bo‘lgan va psixokimyoviy zaharlovchi moddalar.
III. Zaharlash xususiyatini qancha vaqt saqlay olishga qarab:
-   chidamli  zaharlovchi  m oddalar  -   ular  yuqori  qaynash 
haroratiga (150°S  dan  yuqori)  ega.  Ishlatilganda juda sekinlik bilan 
bug‘lanadi va uzoq vaqtgacha (bir soatdan bir necha sutkagacha, qish 
paytida haftalab) saqlanib turadi. Buning natijasida ko‘plab odamlar 
zaharlanadi.  Bu  guruh  zaharlovchi  moddalarga  fosfororganik  va 
terida yara paydo qiluvchi zaharlovchi moddalar kiradi.
Shuni esda saqlash lozimki, qo‘ llaniigan zaharlovchi moddalaming 
chidamliligi ularning faqatgina fizik va kimyoviy xossalariga bog‘liq 
bo‘lib  qolmasdan,  ulami  ishlatish  usuliga,  ob-havo  sharoitiga  va 
joyiarning  relyefiga  ham  bog‘liq  bo‘ladi.  Zaharlovchi  moddalar 
o‘rmon,  daraxtzor,  ekin  ekilgan joylarda, jarliklarda  ochiq joylarga 
qaraganda 7--10 barobar uzoq saqlanib qoladi;
-  chidamsiz zaharlovchi m oddalar -  bu moddalarning qaynash 
harorati juda past bo‘ladi. Zaharii xossasini ochiq joylarda bir necha 
daqiqagacha  saqlaydi.  Shuning  uchun  asosan  havoni  zaharlash 
maqsadida  qo‘llaniladi.  Bu  moddalar  bug‘lanib,  zaharii  modda 
aralashgan  bulut  hosil  bo‘ladi,  bunday  bulutlar  shamolda  uchib, 
ba’zan 10—15km gacha yetib boradi. Bu guruhga umumiy zaharlovchi 
va bo‘g‘uvchi zaharlovchi moddalar kiradi.