|
Yashirinish joylarning sanitar-gigiyenik normasi
Bir kishi uchun ruxsat
etilgan qiymat
Bekinish uchun yashirinish joylari
Aholi
1
Bemorlar
Maydon, m2
0,4-0,5 m2
0,75 m2o ‘tirish uchun
1,9 m2 yotish uchun
Xona hajmi, ra3
1,5
Filtr ventilyatsiya
rejimida havo berish,
m3/s
2-10
10
Skaraeykada
joylashtirish
0,45 m2
5,5x180 sm yotish uchun
Ichish uchun suv
zaxirasi, 1/sutka
3
20! bitta bemor uchun va 31
bitta ta’minlovchi shaxs uchun
Kisiorod
18-19%,
-
IS gazi
SO
l,5%gacha
0 ‘tirg‘ichda o ‘tirish va
bo‘yi 45 sm
45
c m 2
5 5 x 1 8 0
c m
Harorat
16-30 °C
18-23 °C
Filtr ventilyatsiya
rejimida havo, mVsoat
2-10
10
Ventilyatsiya rejimida
havo, mVsoat
8-13
8-13
57
Yashirinish joylarini tashqi havo bilan ta’minlash asosan ikki
rejimda bo‘ladi: toza ventilyatsiya rejimi (rejim I) va filtrlash
ventilyatsiya rejimi (rejim II). Havoda zararli moddalar va yonish
mahsulotlari ko‘payib ketishi ehtimoli bor joylarda ichki havoni
regeneratsiya rejimi (rejim III) va ortiqcha bosim tashkil qilinadi
(podpor).
Yashirinish joylarida havo berish bir kishiga 2 m3/soatdan kam
bo‘Imagan hisobida ta’minlanishi kerak, bemorlar uchun 10 m3/
soat (filtrlash - ventilyatsiya rejimi). Rejim I (toza ventilyatsiya)da
ishlashda yashirinish joylarning fiitr-ventilyatsiya sistemasi havoni
radioaktiv changdan tozalaydi. Rejim II da esa zaharlovchi moddalar,
bakterial vositalardan va changdan tozalaydi (yutuvchi filtrlarda
to‘playdi).
Yashirinish joy lariga tashqi havoni berish miqdori bitta berkinuvchi
shaxsga rejim I da havo haroratiga qarab 8-13 m3/soat, rejim II da esa
2-10 m3/soat belgilanadi.
Yashirinish joylari elektr energiyasi bilan shahar tarmog‘i orqali
ta’minlanadi. Bunga sharoit bo‘lmasa, elektr ta’minoti himoyalangan
dizel-elektrostantsiya hisobidan amalga oshiriladi, bu hoiat ayniqsa
transportda tashishni
ko‘tara olmaydigan
(notransportabel)
bemorlar uchun mo‘ljallangan berkinish joylari uchun ahamiyatilidir.
Sham va kerosln chiroqlaridan foydalanish tavsiya etilmaydi. Suv
ta’minoti va kanalizatsiya, odatda shahar yoki obyektdagi suv va
kanalizatsiya tarmog‘i orqali amalga oshiriladi, bular buzilganda
yashirinish joylarida 1 kishi uchun sutkada 31 suv zaxirasi hamda
tashqi kanalizatsiya tarmog‘ining holati qanaqa bo‘lishidan qat’i
nazar iflos suvlarni qabul qiluvchi joy tashkillashtirilishi lozim.
Yashirinish joylarida korxona boshqaruv punkti bilan aloqada bo‘lish
uchun telefon tarmog‘i va shahar mahalliy radio tarmog‘iga ulangan
radio bo‘lishi kerak.
Aholini berkitish uchun yashirinish joylarini qurish va jihozlashdan
tashqari, notransportabel bemorlar uchun shaharlarda maxsus tip-
58
dagi yashirinish joylari quriladi. Notransportabei bemorlar uchun
mo‘ljallangan yashirinish joylarini loyihalashda ba’zi parametrlar
- mikroiqiim va asosiy xonalar havosidagi gazlar tarkibi hisobga
olinadi. Notransportabei bemorlar uchun yashirinish joylari kamida 80
(tibbiyot xodimlari bilan birgalikda) kishini berkitishgamoMjallangan
bo‘lishi kerak. Bunday yashirinish joylarida qo‘shimcha quyidagi
xonalar bo‘lishi zarur: bemorlar uchun xona, operatsiya-bog‘lov
xonasi, operatsiya oldi - sterilizatsiya xonasi, bufet va oshxona.
Bunday yashirinish joylari har bir bemor uchun sutkasiga suv oqib
o‘tadigan idishlarda 20 litr va har bir tibbiyot xodimi uchun 3 litr,
maxsus idishlarda esa texnik ehtiyojlar uchun kerakli miqdorda suv
zaxirasi bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim.
Odamlaming uzoq vaqt germetik yashirinish joylarida bo‘lishi
havo tarkibida karbonat angidrid miqdorining ko‘payib ketishiga,
havo harorati ko‘tarilishiga hamda havo namligi oshib ketishiga olib
keladi. Buning natijasida kishilaming bu yerda turishi uchun noqulay
sharoit vujudga keladi. Bunday holatlar asosan filtr-ventilyatsion
qurilmalar bilan jihozlanmagan yashirinish inshootlarida ro‘y beradi.
Hozirgi vaqtda yashirinish joy 1 arida havo tarkibidagi ruxsat etilgan
C 0 2 miqdori 1% ni tashkil qiiadi. Ayrim hollarda C 0 2 miqdorining
2-3% gacha ko‘tarilishiga qisqa muddatga yo‘l qo‘yish mumkin.
Boshqaruv punktlari, aloqa tarmoqlari, tibbiyot punktlari va
boshqalar uchun qurilgan inshootlar havosi tarkibidagi C 0 2 ning ruxsat
etilgan konsentratsiyasi 0,5% dan oshmasligi kerak, ayrim holatlarda
uning miqdorini 1-2% ga oshishiga qisqa muddat yo‘l qo‘yish
mumkin. Havo tarkibidagi C 0 2 ning ruxsat etilgan konsentratsiyasi
1% atrofida ushlab turish uchun har bir kishini soatiga 5 m3 toza havo
bilan ta’minlash kerak bo‘ladi. Tibbiyot punktlarida yotgan har bir
kishi uchun beriladigan havo miqdori soatiga 10 m3 ni tashkil qiiadi.
Yashirinish joylarida havoning harorati havo namligi 70% bolganda
23 °C ni tashkil qilishi kerak. Tibbiyot punktlari uchun havoning namligi
60% bo‘lganda havo harorati 20 °C ni tashkil qilishi kerak.
59
Yashirinish joylaridagi tartib va tozalikka rioya qilish, filtrlash-
ventilyatsiya qurilmalari va havoning tozaligini tekshirib turish
uchun navbatchilar tayinlanadi. Yashirinish joylariga radioaktiv
moddalarning changi, zaharlovchi moddalaming bulutlari, aerozoilari
kirish ehtimoli paydo bo‘lgan vaqtda «Gazlar» degan buyruq beriladi.
Navbatdagi yordamchi kirish joy ida turadi va kishilaming yashirinish
joyiga kirishdan oldin bare ha qoidalarga rioya qilishini, himoya
vositalarini to‘g‘ri yechishini tekshirib turadi.
Jangovar holatlarda yashirinish joylarining ish tartibi har xil
bo‘ladi. Odatdagi qurollardan saqlanish kerak bo‘Iganda «Havo
trevogasi» signali berilganda faqat tashqi eshigi yopiladi va vaqti-
vaqti bilan ochib qo‘yiladi. Atom zaiyadi portlatilganda radioaktiv
yoki zaharlovchi moddalar, bakterial vositalar bilan zararlanish xavfi
paydo bo‘Iganda yashirinish joyining ish tartibi qat’i chegaralash
(izolyatsiya) tartibiga o‘tadi. Bunday hollarda hamma eshiklar
germetik bo‘Iib talab qilinadi va vetilyatsiya agregatlari ishga solinadi,
kishilarning kirishi vaqtincha to‘xtatiladi.
Yashirinish joyidan tashqarida qolgan kishilar tezlik bilan
shaxsiy himoya vositalaridan foydalanadiiar. Bu kishilar boshliqning
ko‘rsatmasiga yoki navbatchining ruxsatiga ko‘ra yashirinish joyiga
zaharlovchi moddalar, radioaktiv moddalar changi va bakterial
vositalar kirishiga yo‘l qo‘ymagan holda kiradilar.
Zaharlovchi va radioaktiv moddalardan zararlangan kishilar
yashirinish joyiga kirishdan oldin qisman sanitar ishlovdan o‘tishlari
kerak bo‘ ladi. Shundan keyin terini himoya qiluvchi vositalar yechilib,
tambur oldida qoldiriladi va guruh-guruh bo‘lib tezlik bilan birinchi
tamburga, keyin ikkinchi tamburga, so‘ngra asosiy xonaga o‘tiladi.
Asosiy xonaga kirishdan oldin har bir tamburda 3-5 daqiqa turish
kerak. Asosiy xonaga kirishdan oldin gazniqoblar (protivogazlar)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
