Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

Информация «эскириш» хусусиятига эга. 
Янги илмий ва илмий-техникавий маълумотлар жадал ўсиб бориши 
муносабати билан информация «эскиради». Унинг «эскириш» 
[32]
қонунияти 
1.2-расмда келтирилган. Чет эллик тадқиқотчиларнинг маълумотларига кўра, 
информация қимматининг пасайиш («эскириш») жадаллиги тахминан 
газеталар учун бир кунда 10%, бир ойда журналлар учун 10% ва бир йилда 
китоблар учун 10%ни ташкил этади. Шунинг учун улкан информация 
оқимида янги, илғор, муайян мавзуни – масалани ҳал қилишда илмийсини 
топиш фақат битта илмий ходим учунгина эмас, балки катта жамоа учун ҳам 
анча мураккабдир. 
Зарур информацияни излаш ижодий жараён, шунга кўра уни 
формаллаштириш ва демак автоматлаштириш мураккаблиги келиб 
чиқади. 
1.2-расм. Информациянинг 
«эскириш» конуниятлари: 
1 – техникавий информация 
варақлари; 2 – экспресс 
информация; 3 – амалий 
журнал мақолалари; 
4 – назарий журнал 
мақолалари; 
5 – моногрфиялар; 
6 – ихтиролар. 
Информация оқими – танланган мавзуни ишлаб чиқиш учун зарур 
ҳужжатларни излаш бўйича операциялар мажмўи. У қўлда, механик 
тарзда, механизациялаштирилган ва автоматлаштирилган ҳолда амалга 
оширилиши

---

19
Қўлда излаш одатдаги библиографик варақчалар, картотекалар ва нашр 
кўрсаткичлари бўйича амалга оширилади. Механик излашда информация 
етказувчилар бўлиб перфокарталар ҳисобланади. Механизациялаштирилган 
излаш ҳисобли перфорацион машиналарни, автоматлаштирилгани эса 
ЭҲМни қўллашга асосланади. 
Информациявий 
излаш 
системаларида 
информациявий 
излаш 
тилининг турли талқинлари қўлланади. 
Оптимал натижага эришиш учун излаш зарурдир, чунки бунда у ёки бу 
даражада мавзуни ишлаб чиқувчи (ёки ишлаб чиқарувчилар)нинг ўзи иштирок 
этади. Излашни амалга ошира бориб, ишлаб чиқувчи излаш кўламини 
бамисоли тадқиқ этади ва ўз информациявий сўрови ифодасини аниқлайди.