Yoshlar qomatining konstutsion tiplari

Kuch va chidamlilik. 
Kuch va chidamlilik-sportchini morforunksional holati yetarli darajada 
aniqlanadigan xislatlar. Muskul kuchi va chidamlilikni yetarli darajada 
rivojlanganligi sportchini lokomotor inkoniyatlarini chegaralaydi.Turli muskullar 
kuchi va ish qobiliyatini aniqlash uchun turli tuzilishdagi ko’plab 
qurilmalar(dinamometrlar,dinamograflar,ergograflar) taklif etilgan. 
 
Muskullar kuchini aniqlashni asosiy usuli bo’lib dinamometriya 
hisoblanadi. Muskul; kuchi rivojlanishini 25-35 yoshlarga ortib borib,so’ngra 
kamayadi. 
 
Kun davomida muskullar muskullar kuchi tebranib,muskul kuchi 
maksimal tarzda +20C da namoyon bo’ladi.Chidamlilik-uzoq vaqt mobaynida ish 
bajarish layoqati.U ham boshqa xislatlar(kuch,tezlik,chaqqonlik) kabi mashq qilish 

---

59 
davomida rivojlanib,ish davimida paydo bolgan charchashni yengishda muhim 
ahamiyatga ega. 
Jismoniy rivojlanishni eng muhim ko’rsatkichlaridan biri tana sirti 
maydoni bo’li, vazn va tana uzunligi yig’indisi 160dan katta bo’lganlar uchun 
quyidagi formula(Issakson.1958) orqali topiladi: 
S=(100+W(H-160))/100 
Bu yerda,S-tana sirti maydoni(m
2
); 
W-tana vazni(g),H-tana uzunligi(sm). 
Insonlar uchun Bayd (1935)formulasi orqali topiladi: 
S=3,207xH
0,3
xW
0,7285
-0,0188logW 
Bu yerda; S-tana maydoni (sm
2
);
H-tana uzunligi (sm);
W-tana og’irligi (gramm). 
Tana sirti maydonini nisbiy qiymatlarda,ya’ni tana massasini (sirt birligiga 
to’g’ri keluvchi vazn og’irligi) solishtirib ko’riladi. Jismoniy kuchli insonlarda tana 
sirti birligiga kuchsizlarga nisbatan ko’proq vazn to’g’ri keladi (V.B.Bunak,1940;
P.N.Bashkirov,1958). 

Muskul kuchi ko’rsatkichlarini aniqlash. 
Gavda tuzilishi bilan farq qiluvchi insonlarda alohida muskul guruhlari 
kuchining individual qiymatlarini solishtirish uchun muskul kuchi tana vazniga 
nisbatan topiladi. 
Muskulni nisbat kuchi quyidagi formula orqali topiladi; 
F
nisbiy
=F
mutlaq
/W 
Bu yerda; F
nisbiy
-nisbiy kuch(kg); F
mutlaq
-absolyut kuch (kg); W-gavda vazni(kg). 
Tezlik-kuch ko’rsatkichlarini oddiy mashqlar kompleksi orqali amalgam 
oshirish mumkin; 
1.Joydan sakrash (sm). 
2.Polda ikki oyoq itarilib stulga sakrash(marta). 
3.Polda qo’llar bilan tortilish(15 sekunddagi harakatlar soni). 

---

60 
4.Gimnastik snaryadda to’g’ri qo’llarda oyoqni to’g’ri burchak ostida 
ko’tarish(15s dagi harakatlar soni) . 
5.Turnikda tortilish(10s dagi harakatlar soni). 
6.Chalqancha holatda badanni to’g’ri burchak ostida ko’tarish(30s dagi harakatlar 
soni). 
7. Qorin bilan yotganda badanni ko’tarish(bukib)(15s dagi harakatlar soni). 
Har bir mashqni ko’rsatkishlarini baholash natijasida tezlik-kuch kattaligi olinadi.