Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

67-jadval. 

Bank balansi: 

Mutlaq moliyaviy ko‘rsatkichlar manbalari  

 

B a l a n s d a g i 

№ 

Mutlaq 

ko‘rsatkichlar 

shakl 

raqami 

qator  

ustun  

jadval  

(izoh) 

1 2 

3  4 5 

6 

1. Kapital 

A  0110BS  32 

– 

– 

2. 

Kapital V 

– 

VII 

G 

3004CAB “Bank 

kapitali hisobi” 

3. Jami 

aktivlar  0110BS 

14 

– 

– 

---

 

487

4. Riskni 

hisob-

ga olgan hol-

dagi jami ak-

tivlar 

– 8 

– 

3006CAR 

“Riskni 

hisobga olgan holda 

aniqlangan aktivlar” 

(Balansorti aktivlar) 

5.  Likvid aktivlar 

– 

6 

– 

1-jadval 0022AAL 

“Likvidlik tahlili” 

  

 

 

B 

(2 va 3 

qator) 

0024 AAL “Bank 

aktivlari tahlili” 

6. Zudlik 

bilan 

likvid shaklini 

oluvchi 

aktivlar 

– 1+2+3+4

B  0024AAL 

“Bank 

aktivlari tahlili” 

7. Daromad 

keltiruvchi 

aktivlar 

0110BS 3+4+5+6+

7++8+9 

– – 

8. Jami 

majburiyat 

0110BS 25  – 

– 

9. Talab 

qilib 

oluvchi 

majburiyatlar 

– 13 

B 

0026AAL 

“Bank 

majburiyati tahlili” 

jadvalining B ustunidagi 

1.2; 1.3; 5 va 9 qatorlari 

qiymatlarisiz 

10. Depozitlar 

– 

1+4+8 J  0026AAL 

“Bank 

majburiyati tahlili” 

 Yoki 

–  4 – 

2106DMS 

«Mijozlar 

turlari bo‘yicha 

depozitlar to‘g‘risida 

hisobot» 

 

 

11. Jalb 

qilingan 

mablag‘lar 

0110BS 16+17+18+

+19+21 

– – 

12. Sof 

foyda 

(zarar) 

0204 IS 

11 

– 

«Foyda va zarar 

to‘g‘risida hisobot» 

13. Foizdan 

daromad 

0204 IS 

1l 

– 

«Foyda va zarar 

to‘g‘risida hisobot» 

14.  Foizdan xarajat 

0204 IS 

2l 

– 

«Foyda va zarar 

to‘g‘risida hisobot» 

15. 

Daromadlar 

(yalpi daromad) 

0204 IS 

1l+4e 

– 

«Foyda va zarar 

to‘g‘risida hisobot» 

16. Xarajatlar  0204 

IS 2l+5e+7z

– 

«Foyda va zarar 

to‘g‘risida hisobot» 

 

---

 

488

Aniqlangan mutlaq ko‘rsatkichlar asosida har bir bank faoliyatining 

turli tomonlarini tavsiflovchi moliyaviy ko‘rsatkichlar hisoblanadi (68-

jadval). 

 

68-jadval. 

Reyting: Nisbiy ko‘rsatkichlar 

 

№ 

Nisbiy 

ko‘rsatkichlar 

Hisoblash 

tartibi 

I z o h 

1 2 

3 

4 

1. Kapitalning 

 

yetarliligi (F

1

) 

3

2

1

1

,

,

X

X

X

F

=

 

 

Bu ko‘rsatkich uchta moliya-

viy koeffitsiyent asosida 

hisoblanadi. U bank kapitalining 

yetarlilik darajasini, ya’ni 

tavakkal qo‘yilgan mablag‘larni 

bankning o‘z kapitali bilan 

qoplay olish darajasini 

ifodalaydi. 

 

 

Tavakkalchilik 

koeffitsiyenti (X

1

) 

P

B

A

K

X

=

1

 

 

K

V

 – kapital V 

A

R

 – riskni hisobga olgan holda 

jami aktivlar 

 

 

Qarz bo‘yicha 

kapital (X

2

) 

М

К

Х

В

=

2

 

 

M – jami majburiyatlar 

 

 

Kapital 

koeffitsiyenti (X

3

) 

А

К

Х

А

=

3

 

 

K

A

 – kapital A 

A – jami aktivlar 

2. Bankning 

daromadliligi (F

2

) 

6

5

4

2

,

,

X

X

X

F

=

 

 

Bu ko‘rsatkich bankning qay 

darajada foyda bilan 

ishlayotganini ifodalaydi, ya’ni 

bankning o‘z va jalb qilingan 

moliyaviy mablag‘larini 

ko‘paytirish qobiliyati 

 

 

Aktivlar bo‘yicha 

qaytim (X

4

) 

А

Ф

Х

С

=

4

 

(F

s

) – sof foyda 

 

 

Aktivlar bo‘yicha 

daromad (X

5

) 

Д

Ф

А

Д

Х

=

5

 

 

D

f

 – foiz(dan)li daromad 

A

d

 – daromad keltiruvchi aktivlar

 

 

Kapital bo‘yicha 

daromad (X

6

) 

В

С

К

Ф

Х

=

6

 

 

3. Bank 

likvidligi 

(yetarlilik darajasini, 

ya’ni tavakkal 

qo‘yilgan 

mablag‘larni 

bankning o‘z kapitali 

bilan qoplay olish 

9

8

7

3

,

,

X

X

X

F

=

 

 

Bu ko‘rsatkich bankning o‘z 

majburiyatlarini darhol bajarish 

qobiliyatini anglatadi, ya’ni 

bankning mijozlar oldida o‘z 

majburiyatlarini vaqtida bajarish 

imkoniyatini ifodalaydi. 

---

 

489

darajasini ifodalaydi.) 

 

 

Umumiy likvidlik 

koeffitsiyenti (X

7

) 

Ж

Л

М

А

Х

=

7

 

 

A – likvidlik aktivlari 

 

M

J

 – ja’mi majburiyatlar 

 

 

Qarzlarning 

depozitlarga nisbati 

(X

8

) 

Д

К

Х

В

=

8

 

 

D – depozitlar 

 

 

Xususiy likvidlik 

koeffitsiyenti (X

9

) 

ТК

З

М

А

Х

=

9

 

 

A

Z

 – zudlik bilan likvid 

shaklini oluvchi aktivlar 

 

M

TK

 – talab qilib oluvchi 

majburiyatlar. 

 

Qayd qilingan har bir ko‘rsatkich (F1, F2, F3) uchtadan nisbiy 

moliyaviy ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga qamrab oladi. «Yakuniy reyting» 

esa oxirgi pirovard baho bo‘lib, agregatlangan (kompleks) reyting (F) 

deb yuritiladi. Tahlil yakunida banklar beshta ko‘rsatkich natijalaridan 

kelib chiqqan holda baholanadilar: 

 

Yakuniy reyting mezonlari 

 

1 ball – 

Sog‘lom bank faoliyatidan dalolat beradi. 

2 ball –   Bank  barqarorligiga  ta’sir  qiluvchi kamchiliklarni inobatga olgan 

holda bank umuman sog‘lom hisoblanadi. 

3 ball –   Bankning moliyaviy kamchiliklari mavjudligidan dalolat beradi. 

4 ball – 

Bankning  jiddiy  kamchiliklari mavjudligi sababli bosh nazorat 

organlarining darhol aralashuvi talab qilinadi. 

5 ball – 

Kelajakda  bankning  bankrotlikka uchrashi xavfi mavjud, tashqi 

manba va aksionerlarning moliyaviy yordamlariga muhtoj. 

 

10.3. Test topshiriqlari va masalalar 

 

1. Reyting – bu: 

a) faqat muayyan obyekt to‘g‘risidagi natijaviy baho bo‘lib, qaror 

qabul qilish bo‘yicha g‘oyat muhim vosita hisoblanadi; 

b) faqat muayyan subyekt to‘g‘risidagi natijaviy baho bo‘lib, qaror 

qabul qilish bo‘yicha g‘oyat muhim vosita hisoblanadi; 

c) muayyan obyekt va subyekt to‘g‘risida natijaviy baho bo‘lib, 

qaror qabul qilish bo‘yicha g‘oyat muhim vosita hisoblanadi; 

d) faqat biznes sohasiga baho berish vositasidir. 

 

2. Quyida qayd qilingan ko‘rsatkichlarning qaysi biri bank 

reytinglarini aniqlashning miqdoriy ko‘rsatkichlariga taalluqli? 

a) kapitalning yetarlilik darajasi; 

b) aktivlar summasi; 

c) aktivlar sifati; 

---

 

490

d) daromadlilik darajasi. 

 

3. Quyida qayd qilingan ko‘rsatkichlarning qaysi biri bank 

reytinglarini aniqlashning sifat ko‘rsatkichlariga taalluqli? 

a) bank likvidliligi; 

b) depozitlar; 

c) kreditlar; 

d) daromad summasi. 

 

4. Quyida qayd qilingan ko‘rsatkichlarning qaysi biri bank 

reytinglarini aniqlashning sifat ko‘rsatkichlariga taalluqli? 

a) kapitalning yetarlilik darajasi; 

b) bank likvidliligi; 

c) daromadlilik darajasi; 

d) noto‘g‘ri javob yo‘q. 

 

5. «CAMEL» tizimi 1978-yilda: 

a) Fransiya banklarining birida ishlab chiqilgan; 

b) Germaniya banklarining birida ishlab chiqilgan; 

c) AQSh banklarining birida ishlab chiqilgan; 

d) Italiya banklarining birida ishlab chiqilgan. 

 

6. «CAMEL» tizimida «S» harfi: 

a) aktivlar sifatini ifodalaydi; 

b) kapitalning yetarlilik darajasini ifodalaydi; 

c) bankning boshqaruv sifatini ifodalaydi; 

d) bankning likvidlilik darajasini ifodalaydi. 

 

7. «CAMEL» tizimida aktivlar sifati, ya’ni «A»: 

a) bankning o‘z mijozlarini kafolatlash uchun zarur bo‘lgan xususiy 

sarmoyasi miqdorini ifodalaydi; 

b) bankning kelgusida o‘sishi uchun yetarli bo‘lish nuqtayi 

nazaridan uning daromadi yoki foydasini tavsiflaydi; 

c) bankning oddiy va kutilmagan majburiyatlarni  yo‘qotishlarsiz 

bajara olish uchun zarur darajada mablag‘ bilan ta’minlanganligini 

tavsiflaydi; 

d) aktivlarning darajasini va balansdan tashqari modalarni, 

shuningdek, gumonli aktivlar va zararlarni tasniflash asosida muammoli 

qarzlarning moliyaviy ta’siri aniqlaydi.