Xayol haqida tushuncha

SHIRIN XAYOL deb ataladi. Qandaydir quvonchli, yoqimli narsalar haqida shirin xayollarga berilish hammaga xos.

• Passiv xayol ixtiyorsiz ravishda ham yuzaga kelishi mumkin. Xayolning bu turi asosan ong faoliyatining, ikkinchi signallar tizimining susayishida, odamning vaqtinchalik harakatsizlik holatida, uyqisirash holatida, affekt holatida, uyqida (tush ko’rish), ongning kasallikka uchrab buzilishida (gallyutsinatsiyada) va shu kabilarda sodir bo’ladi.

• Passiv xayolning aksi bo’lgan AKTIV XAYOL ijodiy va qayta tiklovchi xayol turlariga bo’linadi.

• Ma’lum bir asosga, yozuvlarga, chizmalarga asoslanib ularga muvofiq keladigan obrazlar tizimini yaratuvchi xayol QAYTA TIKLOVCHI XAYOL deyiladi.

• IJODIY XAYOL qayta tiklovchi xayoldan farq qilgan holda, orginal va qimmatli moddiy mahsulotlarda amalga oshiriladigan yangi obrazlarni yaratish.

• Xayol (fantaziya) obrazlari qanday yaratiladi?

• Xayol jarayonlari ham idrok, xotira, tafakkur kabi analitik va sintetik xarakterga ega. Analiz idrok va xotiradek ob’ektning ayrim umumiy belgilarini ajratish va saqlash hamda muhim bo’lmagan belgilardan chetlashish imkoniyatini beradi.

• Analiz va sintez xayol jarayonida boshqacha o’ringa va yo’nalishga ega. Chunki xayol jarayonida yangi, avval bo’lmagan obrazlar, tasavvurlar yaratiladi.

• AGGLYUTINASIYA. Agglyutinatsiya - kundalik hayotimizda birlashtirib bo’lmaydigan turli sifatlar, xususiyatlar va qismlarni "yopishtirib" birlashtirishdan iborat xayol jarayoni. Agglyutinatsiya yo’li bilan ko’proq ertak obrazlari yaratiladi (suv parisi, tovuq oyog’ida turgan uy, pegas, kentavr va shu kabilar). Agglyutinatsiyadan texnik ijodda ham foydalaniladi (tank amfibiya, gidrosamolyot).

• GIPERBOLIZASIYa. Giperbolizatsiya narsalarni kattalashtirish, kichraytirish, ularning ma’lum qismlarining sonini ko’paytirish, ularning o’rnini almashtirish orqali yangi obrazlar yaratish.

• SXEMATIZASIYa (sxemalashtirish) - biror mavjud narsadan andoza olib, shu andoza asosida obrazlar yaratish. Masalan rassomlar turli o’simliklarning obrazi asosida naqshlar yaratadilar.

• Yangi xayol obrazlarini yaratishning yana bir usuli, TIPIKLASHTIRISH. Tipiklashtirishdan badiiy adabiyotda keng qo’llaniladi. Bu usul yordamida biror hodisaga, kishilar toifalariga, davrga xos yoki ularda ko’p takrorlanuvchi belgilar ma’lum obrazlarda gavdalantiriladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT