Transport vositalarida ishlatiladigan ekspluatatsion

1,2
3, 4 benzapiren
7,2*10
'1
10,5* 10
_1
Sulfit angidridi
1,1
4,8
Organik kislotalar
0,5
3.7
Qattiq zarralar
1,4
13,2
Qo‘rg‘oshin
0,4
-
Zamonaviy IYoDlarda aralashma hosil bo‘lishi juda qisqa vaqt
0,0005...0,04 s oralig‘ida amalga oshadi va shu sababli yonilg'i hamda 
havoning yuqori nisbiy tezliklari hosil qilinadi, harorat yuqorilash- 
tiriladi.
Yonuvchi aralashma tayyorlash quyidagi jarayonlardan tashkil 
topadi:
• havoni karbyurator orqali harakatlanishi;
• benzinni jiklerdan oqib chiqishi;
• benzinni purkalishi va bug’lanishi.

---

Karbyuratorda tayyorlanib, kiritish quvurlari orqali silindrlarga 
uzatilgan benzinni may da tomchilari va bug‘lari hamda havodan 
tarkib topgan aralashma 
-yonuvchi
aralashma deyiladi.
Purkagichdan havo tezligidan 25 marta kam tezlik bilan oqib 
chiqayotgan benzin katta tezlik bilan harakatlanayotgan havo 
zarbasidan o’rtacha radiusi 0,1-0,3 mm bo’lgan mayda-mayda 
tomchilarga ajraladi va qisman tomchilar bug’ga aylanadi. Ba’zi 
tomchilar aralashtirgich kamera devorlariga o’tiradi. Tomchilar 
qancha mayda bo’lsa bug’lanish yuzasi shunchalik ko’payadi.
Silindrlarga kiritilgan yonuvchi aralashma oldingi chiqarish 
jarayonidan qolgan gazlar bilan aralashib, ish aralashmasini tashkil 
qiladi.
2.
6
-rasm. 
K arbyurator dvigateii ta’minlash shemasi:
1-yonilg' baki, 2- filtr, 3-nasos, 4-qalqovich kamerasi,5-jiklyor, 6-
havotozalagich, 7-aralashtirish kamerasi, 8-kirgizish trubasi,
9-kiritish klapani, 10-yondirish svechasi, 11-yonish kamerasi,
12-chiqarish klapani, 13-ishchi silindr, 14-chiqarish trubasi
Havo miqdorini keragidan oshirib yuborish ham yaramaydi. 
Havo tarkibidagi kislorod, hajm bo‘yicha faqat 21% ni tashkil qiladi, 
42

---

qolganlarini esa inert gaz va azot N
2
tashkil etadi. Demak, ko‘p havo 
berilsa, issiqlikning anchagina qismi azot va ortiqcha kislorodni 
isitishga sarflanadi, bunda harorat pasayadi, yonish tezligi kamayadi, 
yonilg‘i ortiqcha sarf bo‘ladi.
Har xil yonilg'ilarni to‘liq yonishi har xil nazariy miqdordagi 
havo miqdorini talab qiladi. Yonuvchi aralashmaning tarkibi havo 
ortiqlik koeffitsiyenti (a) bilan baholanadi. Yonish jarayonida ishtirok 
etayotgan haqiqiy havo miqdorining (L) yonilg‘ini to‘la yonishi uchun 
zarur bo‘ladigan nazariy havo miqdoriga (Lo) nisbati 
havo ortiqlik
koeffitsiyenti
deyiladi.
1 
kg benzinni to‘liq yonishi uchun nazariy jihatdan me’yoriy 
atmosfera bosimi va 20°C haroratda 15 kg (12,5 m3) havo kerak 
bo‘ladi. Bunday nazariy to‘g‘ri tarkibdagi aralashma (a= l,0) me’yoriy 
deyiladi. Amalda nazariy aralashmada benzin to‘liq yonmaydi. To‘liq 
yonishni ta’minlash uchun